Atmprabodh

SR No.: 005207
Original Sutra Author: N/A
Author: Vijay Jinlabhsuri, Zaverchand Bhaichand Shah
Publisher: Atmanand Jain Sabha
Publication Year: 1988
Total Pages: 408
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 21 MB

Page 173

૧૫૪
શ્રી આત્મ પ્રબોધ સાધુને વીશ વિશ્વા દયા છે અને શ્રાવકને આરંભ, સાપરાધ અને સાપેક્ષપણે થાવરજવ હણાવાને લીધે સવા વિશ્વા દયા છે. (૧)
અહીં કોઈ પ્રશ્ન કરે કે, નિયમિત સ્થાનથી બીજા સ્થાનમાં શ્રાવક પિતાની ઈચ્છા પ્રમાણે જીવવધ ભલે કરે, તેમાં કોઈ જાતનો દોષ નથી તેના ઉત્તરમાં કહે છે કે, “ત્રસ જીવ વગેરેથી જુદા એવા સ્થાવરાદિકને વિષે શ્રાવકોની યતના હોય છે, પણ નિયતા હોતી નથી. એ ભાવાર્થ સમજવાનું છે. “મેં તે સંકલ્પથી નિરપરાધી ત્રસ જીવના વધનું પચ્ચકખાણ કરેલું છે, બીજાનું કર્યું નથી” આ પ્રમાણે ચિતવી શ્રાવક પૃથ્વીકાય વગેરેનું, તથા આરંભથી ત્રસાદિકનું નિઃશંકપણે ઉપમન કરે નહીં અને જે નિર્વાહ થતો હોય તો બનતા સુધી સ્થાવરાદિકનું પણ ઉપમન ન કરે. કદિ નિર્વાહ ન થાય તો તે વિચાર કરે કે, “આ સાધુઓને ધન્ય છે, કે જેઓ સર્વ પ્રકારના આરંભથી મુકાયા છે, અને હું તો મહારંભને વિષે મગ્ન થઈ પડ્યો છું. હવે હું એમાંથી ક્યારે મુક્ત થઈશ.” આમ દયાથી ચિતવી શંકા સહિત તેને વિષે પ્રવર્તે છે. તેને માટે કહ્યું છે કે,
" वजइ तिव्वारंभं कुणइ अकामो अनिव्वहंतोय ।
थुणइ निरारंभजणं दयालुओ सव्वजीवेसु" ॥१॥ આ ગાથાને અર્થ ઉપર આવી ગયો છે.
વળી કોઈ કહે છે કે, અનિયમિત અપ્રત્યાખ્યાત વસ્તુને વિષેશી યતના હોય? આમ બેલિવું જ ન જોઈએ. કારણ કે, યતના સિવાય પ્રાણાતિપાત વિરમણવ્રતના ફળનો અભાવ થાય છે. વળી જે વ્રત છે તે પુણ્યને માટે જ આદરથી કરાય છે, પિતાના ઉચ્ચારેલા નિર્વાહને માટે કરાતું નથી. અને વળી તે પુણ્ય મનના પરિણામથી જ થાય છે. જે સ્થાવરાદિકને વિષે નિર્દયપણું થાય તે પછી સર્વ ઠેકાણે તેવું નિદયપણું જ હોવું જોઈએ, કારણ કે, જીવ પણું સવ ઠેકાણે સમાન છે, માટે જ નહીં પચ્ચકખાણ કરેલા સ્થાવરાદિકને વિષે પણ યતના કરવી જોઈએ. તે વિષે કહ્યું છે કે,
"जं जं घर वावारं कुणइ गिही तथ्य तथ्य आरंभो।
आरभेविहु जयणं तस्तम जोएण चिंतेइ" ॥१॥ “ગૃહસ્થ જે જે ઘરના કામ કરે છે, ત્યાં ત્યાં આરંભ રહેલું છે, પણ શ્રાવક તે આરંભને વિષે તરતમના યોગે કરી યતના કરે છે.” (૧)