________________
૧૭૦
શ્રીપાળ રાજાને રાસ.
વસ્થા વિરમી દૌવનવસ્થા પ્રાપ્તિને અવસર છે. એ શું હશે ? ખચિત પૂર્વ રાગની જ પ્રબળતા હોવી જોઈએ, નહિં તે મારા મનની ગતિ આવી થાય જ નહીં.” –૧૩ થી ૧૮
જે પ્રાણ કહું તો તેહથી, અધિક કિમ લખીયે પ્રેમ રે; વિ. કહું ભિન્ન તો અનુભવ કિમ મિલે, અવિરૂદ્ધ ઉભય ગતિ કેમ રે. વિ૦ લી. ૧૯ ઈમ નેહલ સા નિજ અંગજા, શ્રીપાલ કરે દિયે ભૂપ રે; વિટ પરણી સા આઠે તસ મલી, દયિતા અતિ અદ્ભુત રૂપ રે. વિ૦ લી. ૨૦ અડ દિ િસહિત પણ વિરતીને, જિમ વછે સમકિતવંત રે; વિક અડ પ્રવચન માત સહિત મુનિ, સમતાને જિમ ગુણવંત રે. વિ૦ લી. ૨૧ અડ બુદ્ધિ સહિત પણ સિદ્ધિને, અડ સિદ્ધિ સહિત પણ મુક્તિ રે; વિ. પ્રિયા આઠ સહિત પણ પ્રથમને, નિત ધ્યાવે તે ઈણે યુકિત રે. વિ૦ લી. ૨૨ ઉત્કંઠિન ચિત્ત તેહ શું, વળી જનનીને નમવા હેજ રે; વિ૦ શ્રીપાલ પ્રયાણ પૂરિયો, દેવરાવે ઢકકા તેજ રે. વિ૦ લી. ૨૩
અર્થ –જે હું આ પુરુષને મારા પ્રાણુ કહુ, તે તે પણ બોલવું લાયક જણાતું નથી; કેમકે પ્રાણથી પણ વિશેષ છે. આમના ઉપર ઉત્પન્ન થાય છે. જેથી પ્રાણ કહેતાં ન્યૂનતાભાવ જણાય. પ્રાણ હોય તો જ પ્રેમ થાય છે, પ્રાણ વગર પ્રેમ થતો જ નથી એ જોતાં પ્રાણથી મ અધિક ન ગણાય ત્યારે પ્રેમ અને પ્રાણુ અને બરાબર ગણાય અને દુનિથામાં તે પ્રાણથી પ્રેમ વિશેષ બહાલે ગણેલ છે; કેમકે ઘણા લોકો અને જાળવવા માટે પ્રાણની આહુતી આપી દે છે; પરંતુ સજજન તો પ્રાણને માટે પ્રેમની આહુતી આપતા નથી. આમ જોતાં પ્રાણને પ્રેમરૂપ કહેતાં પણ બનતું નથી. અને જ્યારે પ્રાણ અને પ્રેમ અધિકતામાં જૂનાધિક હોય તો તે બન્ને જુદા જ ગણાય છે. એથી જે પ્રેમ ને પ્રાણ બેને જૂદા કહુ તે અનુસવ શી રીતે મળે ? કેમકે પ્રાણ વગર પ્રેમને જાણનાર કોણ હોય ? પ્રેમની ઓળખાણ પ્રાણને જ છે. જે વસ્તુ જેનાથી જુદી ન હોય તે જ તે વસ્તુનો અનુભવ થાય છે. અહી વસ્તુનો અનુભવ થાય જ નહીં; જે ભિન્ન વસ્તુને અનુભવ થયે માની લેવાય તે અતિ પ્રસંગ થાય, અને પ્રેમને અનુભવ તો મને થાય છે. આમ એક બીજા સાથે વિરોધી સ્વભાવ વરૂપ છે તો એ પ્રેમપદાર્થની અંદર આકરા સમાવેશપણે અવિરોધ ભાવથી શી રીતે રહેલ છે. એ જ માટે સમજું છું કે મારા પ્રેમની અલૌકિક ગતિ છે.” આ પ્રકારે નેહવતી કુંવરી ચિંતવન અને હસિંધુમાં નિમજજન કરતી હતી. એ ઈ મહસેન સજાએ પિતાની પુત્રીનો શ્રીપાલ મહારાજા સાથે હસ્તમેળાપ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org