________________
क्षेत्रलोक ] ए नदीओनो विस्तार । जम्बूद्वीपना एकंदर तीर्थो । ( ३९३ )
उदक् याताश्च या नद्यो विना रक्तामहानदीम् । ताः पश्चिमाब्धिगामिन्यो रक्ता पूर्वाब्धिगामिनी ॥ १८३ ॥ ___ स्वकीयहृदविस्तारेऽशीतिभक्ते यदाप्यते । दक्षिणाभिमुखीनां सा नदीनां मुखविस्तृतिः ।। १८४ ॥ उत्तराभिमुखीनां तु स्वकीयह्रदविस्तृतौ । चत्वारिंशद्विभक्तायां यल्लब्धं तन्मिता मता ॥ १८५ ।। व्यवस्थेयं दक्षिणस्यां सरितां मन्दराचलात् । उदक् याम्योत्तरदिशाभिमुखीनां विपर्ययात् ॥ १८६ ॥ सर्वासां मुखविस्तारे दशघ्ने प्रान्तविस्तृतिः । व्यासपंचाशत्तमांशः सर्वत्रोद्वेध आहितः ॥ १८७ ॥ मुखपर्यन्तविस्तारविश्लेषे गतयोजनैः । गुणिते पंचचत्वारिंशत्सहस्रविभाजिते ॥ १८८ ॥ लब्धं यत्तदुभयतो व्यासवृद्धिरभीप्सिते।
योजनादौ गते सर्वास्वपि तस्यार्धमेकतः ॥ १८९॥ युग्मम् ॥ ઉત્તર તરફ વહેનારમાંથી એક રક્તાને બાદ કરતાં બાકીની પશ્ચિમ સમુદ્રને મળે છે, રક્તા પૂર્વ સમુદ્રને મળે છે. ૧૮૩.
પોતાના દ્રહના વિસ્તારને એંશીએ ભાગતાં જે આંકડો આવે તે દક્ષિણાભિમુખ નદીઆના મૃખનો વિસ્તાર સમજો અને એજ પ્રમાણે પોતાના દ્રહના વિસ્તાર ભાગતાં જે આવે તે ઉત્તરાભિમુખ નદીઓના મુખને વિસ્તાર સમજો. મન્દરાચળથી ઉત્તરે દક્ષિણાભિમુખી તથા ઉત્તરાભિમુખી નદીઓના વિપર્યયને લીધે, મન્દરાચળથી દક્ષિણે આ व्यवस्था छ. १८४-१८६.
(સર્વ નદીઓના) મુખના વિસ્તારને દશે ગુણતા છેડાના વિસ્તારનું પ્રમાણ આવે છે. વળી ઉંડાઈ સર્વત્ર વિસ્તારના પચાસમાં ભાગ જેટલી છે. ૧૮૭.
( હરકોઈ નદીમાં ) એક સ્થાનેથી બીજે સ્થાને જતાં, એની પહોળાઈ કેટલી વધી તે જાણવા માટે, મુખ અને પર્યન્તના વિસ્તારની બાદબાકીને “ જેટલા યેાજન ગયા હોઈએ તેટલા’ વડે ગુણી પીસતાળીશ હજારે ભાગવા. જે આવે એ બેઉ બાજુની થઈને વૃદ્ધિ સમજવી. એનું અરધું કરતાં એક બાજુની વૃદ્ધિ આવશે. ૧૮૮-૧૮૯
50
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
