________________
लोकप्रकाश ।
[ सर्ग १२ घर्माघनोदधिधनतनुवातान् विहायसः । असंख्यभागं चातीत्य मध्यं लोकस्य कीर्तितम् ॥ ४९ ॥ अस्मादूर्वमधश्चैव संपूर्णा सप्तरज्जवः ।
अथ त्रयाणां लोकानां प्रत्येकं मध्य सुच्यते ॥ ५० ॥ धर्मायां सर्वतः क्षुल्लमत्रास्ति प्रतरद्वयम् । मंडकाकारमेकैकं खप्रदेशात्मकं च तत् ॥ ५१ ॥ रुचकेऽत्र प्रदेशानां यच्चतुष्कद्धयं स्थितम् । तत्समणिकं तच्च विज्ञेयं प्रतरद्वयम् ।। ५२ ॥ लोकवृद्धिार्ध्वमुखी तयोरुपरि संस्थितात् । अधःस्थितात्पुनः तस्माल्लोकवृद्धिरधोमुखी ॥ ५३ ॥ तस्मिंश्च लोकपुरुषकटीतटपटीयसि। मध्यभागे समभूमिज्ञापको रुचकोऽस्ति यः ॥ ५४ ॥ स एव मध्यलोकस्य मध्यमुक्तं महात्मभिः ।
दिग्विदिगुनिर्गमश्चास्मान्नाभेरिव शरोद्गमः ॥५५॥ युग्मम् ॥ तथाहुः।
ઘર્મા, ઘનદીધ, ઘનવાત, તનુવાત અને આકાશને અસંખ્યાતો ભાગ મૂક્યા પછી લકનો મધ્ય ભાગ કહ્યો છે. એથી ઉપરનો ભાગ સંપૂર્ણ સાત રજજુ છે અને હેઠળ ભાગ પણ એટલોજ એટલે કે સંપૂર્ણ સાત રજજુ પ્રમાણ છે. ૪૯-૫૦.
હવે ત્રણે લોકના પ્રત્યેકના મધ્યભાગ કહે છે. ध वाना सर्वत: शुक्स (हाना )-मेव 'प्रत२'छ. ते ४२नी 'मां' જેવો આકાર છે અને એ પ્રત્યેક એક આકાશપ્રદેશ પ્રમાણ છે. અહિં રૂચકના આકાશ પ્રદેશેની જે બે ચેકડી સમણિએ રહેલી છે એને જ એ બે ક્ષુલ્લક પ્રતર સમજવાં. ૫૧–પર.
એ બેઉ પ્રતરની ઉપર લેકવૃદ્ધિ ઊર્ધ્વ મુખે છે. વળી નીચે એની અધૂમુખી વૃદ્ધિ ५ . ५3.
લેકાત્મક પુરૂષના કટીતટરૂપ આ મધ્ય ભાગમાં જે સમભૂતળવાળો રૂચક પ્રદેશ છે તેને જ મહાત્માએ મધ્ય (તિ૭) લોકનું મધ્ય કહે છે; અને ત્યાંથી જ દિશાઓ અને વિદિશાએ નીકળે છે, નાભિપ્રદેશમાંથી ન નીકળે છે તેમ. પ-પપ.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
