________________ સંદર્ભગ્રંથ ભાગ-૨ ગૌતમબુદ્ધ તત્ત્વવિજ્ઞાનને લગતા સામાન્ય પ્રશ્નોને નિરર્થક નિરાકાર છે. ઈશ્વર નિત્ય છે, શુદ્ધ છે, બુદ્ધ છે; તેમ જ ગયા હતા અને ઈશ્વરના અસ્તિત્વ અંગે સંપૂર્ણ મૌન તે પવિત્ર અને ખૂબ જ પ્રેમાળ છે. ઈશ્વર અનાદિ છે, સેવ્યું હતું. અનંત છે, સર્વવ્યાપી, સર્વજ્ઞ અને સર્વશક્તિમાન છે. આ ધર્મમાં ઈશ્વરનું નામ સ્મરણ “વાહગુરુ” (જેને ઇસ્લામ ધર્મ અર્થ પરમોચ્ચ ગુર થાય છે) તરીકે થાય છે. આ મહાન ધર્મના પ્રચારક હજરત મહમ્મદ પયગંબર તાઓ ધમ, શિૉધર્મ ઇત્યાદિ સાહેબના ઉપદેશ પ્રમાણે એક માત્ર ઈશ્વર અલ્લાહ જ છે. બીજો કોઈ ઈશ્વર નથી. આમ, ઇસ્લામ ધર્મ એકે- મહામા લાઓ છે જેના સ્થાપક છે તે તાઓ ધર્મ ધરવામાં માને છે. અલાહ સર્વ શ ક્તમાન, સર્વવ્યાપી, પ્રમાણે વિશ્વનું સર્વોચ્ચ તત્ત્વ “તાઓ” છે, જે નિર્ગુણ સર્વજ્ઞ, સર્વદ્રષ્ટા છે. તે જ સર્વનું સર્જન કર્યું છે, તે છે, ગૂઢ છે. જ પાનના શિરે ધર્મમાં સૂર્ય દેવી અથવા અનાદિ અને અનંત છે. છતાં આ ધર્મ પ્રમાણે અલ્લાહ એક મતેર અને સર્વશ્રેષ્ઠ ઈશ્વર તરીકે ગણવામાં આવે છે. નિરાકાર છે. મૂપૂજાનો નિષેધ છે. જયારે ચીનના કેડ્યૂસ ધર્મ પ્રવૃત્તિ પ્રધાન હોવાથી નાગરિકતા અને નીતિમત્તાને વધારે મહત્ત્વ આપે છે. જૈન દર્શન અર્વાચીન ભારતના કેટલાક મહાપુરુષના મત આ દર્શનનું નામ સાંભળતાં જ પરમ ત્યાગી, અહિંસાના અવતાર સમા મહાવીર સ્વામીનું ચિત્ર નજર શ્રી રામકૃષ્ણ પરમહંસ, માનવમાત્રનાં દુઃખ સમજીને સમક્ષ ખડું થાય છે. આ દર્શનના ઈશ્વર અંગેના મત ના ના “ઈશ્વરને માનવમાં શોધે” એ ઉપદેશ આપતા બાબતમાં ઘણી બધી ગેરસમજણ પ્રવર્તે છે. પરમ આદર હતા. આ સિદ્ધ પુરુષે ઈશ્વરનો સાક્ષાત્કાર કર્યો હતો ણીય મહા મુનિ પૂજય યશોદેવસૂરિ મહારાજે લખ્યું છે તે અને સ્વામી વિવેકાનંદજીને પણ કાલીમાતાનાં દર્શન પ્રમાણે, જૈનો જગત કર્તા તરીકે ઈશ્વરને માનતા કરાવ્યાં હતાં એ સુવિદિત છે. સ્વામી વિવેકાનંદ પણ નથી, એટલે અષ્ટારૂપે માનતા નથી, પણ દ્ર ભારતના ગરીબોનાં આંસુ લુછીને જીવનને ધન્ય બનાવવાનું તરીકે તે માટે જ છે. કહેતા અને દરિદ્રનારાયણને ભજવાનું કહેતા હતા, ઈશ્વરને સાક્ષાત્કાર કરવો હોય તે સંપૂર્ણ બ્રહ્મચર્ય જરથોસ્તીધર્મ પાળવું જોઈએ એવા રામકૃષ્ણ પરમહંસના ઉપદેશનું તેમણે સંપૂર્ણ પણે પાલન કર્યું હતું. બધાં કામ ઈશ્વર મહાન ધર્મ પ્રવર્તક અ જરથુષ્ય આ ધર્મને સ્પષ્ટ વડે જ થાય છે. આ શરીર ઘટ્ટ અંધારું છે, ઈશ્વર અને વ્યવસ્થિત રૂપે રજૂ કર્યો. પ્રોફેસર દારસાહેબ તેમાં ફ્રી છે. ગ્ય રીતે લખે છે કે “ધર્મના ઇતિહાસમાં જરથોસ્તીધર્મને ફાળો બહુ જ સંગીન અને અવિસ્મરણીય છે.” મહર્ષિ અરવિંદનું મંતવ્ય એવું હતું કે દેવી સત્ આ ધર્મમાં એકેશ્વરવાદ ચોક્કસ શબ્દોમાં વર્ણવાચેલે તા અથવા સચિદાનંદ વૈયક્તિક પણ છે અને અવૈયછે. “અહુરમઝદે જ સકળ સૃષ્ટિ પેદા કરી છે. સૃષ્ટિના કિતક પણ છે. ઈશ્વરને તેઓ સ્થળકાળથી પર એ આરંભથી જ તેણે બે શક્તિ ઓ ઉત્પન્ન કરી– એક ભલાઈની આત્મા, કુદરતનો સ્વામી અથવા બ્રહ્મ તરીકે ગણે છે. શક્તિ (સ્પેનને મેન્યુ) અને બીજી બૂરાઈની શક્તિ શ્રી અરવિંદ એક જ સત્તાનાં સ્વરૂપ તરીકે માનવ ( અંગે મળ્યું છે.” પ્રભુપરાયણતા એ આ ધર્મનું મુખ્ય વિશ્વ અને ઈશ્વરને ગણે છે. ઈશ્વર સર્વવ્યાપી અને લક્ષણ છે. ઈશ્વરને પહોંચવાનો ટૂંકામાં ટુંકે માર્ગ સર્વજ્ઞાતા છે. મહાત્મા ગાંધીને ઈશ્વરમાં જીવંત શ્રદ્ધા ભક્તિનો છે. હતી. સત્ય એ જ પરમેશ્વર છે એમ માનતા હતા. સર્વધર્મ સમભાવની ભાવના કેળવવા માટે તેઓ ખૂબ જ શીખધમ આગ્રહી હતા. ગાંધીજી પણ નીતિશુદ્ધ જીવન અને આ ધર્મના આદ્યસ્થાપક ગુરુ નાનક હતા. આ ધર્મ નિઃસ્વાર્થ માનવસેવામાં ઈશ્વરનાં દર્શન કરવાનું સૂચવતા એક જ ઈશ્વરમાં અથવા એકેશ્વરવાદમાં માને છે. ઈશ્વર હતા, Jain Education Intemational For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org