________________
વિશ્વની અસ્મિતા
પકડીને ખાઈ જાય છે. તેને જોરદાર સ્પષ્ટ અને ડબલ શીવર્ય નામનું પક્ષી માથા પર નાની કાળી ટેપી મહીસલ WHEET-FEW હોય છે. એ જ કલાકાર જેવું કંઈક પહેરે છે. તે ઘણું જ શરમાળ પક્ષી છે. નર હિમાલયન ગડફિન્ચનું ચિત્ર પણ આલેખ્યું છે. આ અને માદા પણ બહુ સામું જોતાં નથી. આજનાં કોલેજીઅન પક્ષી દરેક રીતે આનદી અને દેખાવડું હોય છે. હિમા- યુવક યુવતીઓ માટે કેવાં સરસ સંદેશ! આ પક્ષી લયમાં એ ગીત લલકારતું જોવા મળે છે. દેખાવ, વૈઇસ, ઘણું ઓછા પ્રમાણમાં જોવા મળે છે ટેવ, પીંછાનાં ડેસિંગ વિ. માં સંપૂર્ણ જણાય છે.
દુનિયાનું સૌથી મોટું મનાતું એમુ પક્ષી ઓસ્ટ્રેલિયામાં ગરુડ - શિકારી પક્ષીના વગરનું આ એક પક્ષી છે. થાય છે તે સિમેન્ટ પણ પચાવી શકે છે. જગતમાં બધે જ તેનો વ્યાપ જોવા મળે છે. તી,
ન્યુઝીલેન્ડમાં જોવા મળતું કીવી પક્ષી એ ઘણું મોરબાજ, સાંસાગર, જુમાસ વિ. ૧૪ પ્રકારનાં ગરુડો
ચાલાક પક્ષી ગણાય છે. એ જ્યારે ચાલે છે ત્યારે વરસતા થાય છે. ઈમ્પીરિયલ ઈગલ કે શાહી જુમાસ પ્રકારનું
વરસાદનાં પાણી જેવો અવાજ કરે છે. આ સાંભળીને ગરુડ સૌથી મોટું હોય છે. આમ છતાં સામાન્ય રીતે
વરસાદના કાદવિયા કીડા બહાર આવે છે. તુરત જ કીવી સમડી કરતાં તેમનું કદ મોટુ તો હોય જ છે.
તેનું ભક્ષણ કરી જાય છે. કેવું છેતરામણું પક્ષી! સમગ્ર ભારતમાંથી અદશ્ય થતું જતું ઘુરાણુ પક્ષી- કલેમિંગો કે સરખાબ જેમ કચ્છના નારાયણ સરોવર Great Indian Bustard ઉત્તર ગુજરાત, સૌરાષ્ટ્ર પર વધુ જોવા મળે છે તેમ કહાઈટ બિલ નળ સરોવર પર અને કચ્છના ઘાસિયા વિસ્તારોમાં જોવા મળે છે. ઉપરાંત
વધુ આવે છે. ગુજરાતમાં સારસ, વન્ય મરઘી, તેતર, બટર, મોર, પિપટ વિ. ને મુખ્ય ગણાવી શકાય. પ્રાણીઓમાં સિંહ, શાહમૃગ:- પગવીન, ગરુડ, બાજ, હમિંગબર્ડ, વાઘ, ધુડખર, કાળિયાર, દીપડો. ચીસી'ગો. ભેખડી, ડુક્કર વાગોળ, કેડી વિ. પક્ષીઓને તેમના જે સ્નાયુઓ પાંખે વિ. જેવા મળે છે. વળી ઝરખ, દીપડા, સાબર, નીલગાય,
હલાવતાં હોય છે તે સ્નાયુઓને પકડી રાખવા માટે હરણ વિ. ૧૦,૦૦૦ જેટલાં છે.
ખાસ પ્રકારનાં છાતીનાં હાડકાંની જરૂર રહે છે. માણસ,
ફલેમિંગ, શાહમૃગ, એમ, શીરીવર્ય, કીવી વિ. ખાસ થોડા દિવસ પહેલાં જ લોસ એંજેલ્સના વિજ્ઞાનિકોએ સિ નાશ
નહિ ઊડનારાં પક્ષીઓને આ હાડકું સપાટ હોય છે. આજેન્ટીનામાંથી ૧૬ ફીટ ઊંચા અને ૭૭ કિલો વજનનાં જગતના સૌથી મોટા પક્ષીનાં અસ્થિપિંજરને શોધી
| માયુસ કરતાં તે પક્ષી કદમાં નાનાં જ હોય છે.
તેથી શરીરની સપાટી સામે હવાને વધારે અવરોધ ઊભે કાઢયું છે.
થતો હોય છે. તેથી આ હાડકું તેને ટેકો આપે છે. વધુમાં ૧૯૮૦ ની બ્રિટનની પહેલી ચાર ખાસ ટપાલ ટિકિટો પાંખો પ્રસારી હવાને વધુ ટેકો મેળવી શકે છે. કદના બહાર પડેલી. તેમાં King Fisher, Dipper, Moor પ્રમાણમાં પીંછાં, રૂંવાં વિ. વધુ હોય છે. તેથી વજન -hen, અને Yellow Wagtail ની બહાર પાડેલી. પણ ઓછું હોય છે. પરિણામે ચાલવામાં કૂદવામાં કે થોડું
પક્ષીઓના રક્ષણ માટે પણ કાયદો થાડું ઊડવામાં મુશ્કેલી પડતી નથી. શાહમૃગનું Uડું ઘડાયેલ તેથી ૧૯૮૦માં એ કાયદાની શતાબ્દિની ઉજ- સૌથી મોટું હોય છે. વણીમાં આઠ પક્ષીઓની સિરીઝવાળી ટિકિટ બહાર
જલચર જીવોમાં હિપેપેટેમસ અને મગર પણ પાડવાનું નક્કી થયેલું તેમાંથી આ ચારેય જળપક્ષીઓ છે. કાયદાને લીધે જ આ પક્ષીઓ જળવાઈ શકળ્યાં અને
મહત્ત્વનાં પ્રાણી છે. અસ વે. નામના ચિત્રકારે Indian
Gharial નું ચિત્ર દોર્યું છે. મગની ચામડી કિંમતી વૃદ્ધિ પામી શકયાં. વન્ય પશુ-પ્રાણીનાં નિષ્ણાત વ્યવસાઈ
હેવાથી તેને ખૂબ જ શિકાર થતો એ વ્યો છે. મગરની ચિત્રકારે (મીશેલ વોરેન) તેની પ્રથમવાર જ ડિઝાઈન
ત્રણ જાતે હોય છે. તેમાંથી એક ઈન્ડિયાના વર્લ્ડ વાઈડ તૈયાર કરેલી.
લાઈફ ફંડની મદદથી મદ્રાસની Crocodile Bank કેટલાંક પક્ષીઓ પાંખ હોવા છતાં ઊડી શકતાં નથી. માં મૂકવામાં આવેલી. તેના સંવર્ધન દ્વારા સંખ્યા તેમને આપણે નહિ ઊડી શકનારાં પક્ષીઓ કહીશું. તેમાં વધારીને આજે ૨૦૦ જેટલી કરવામાં આવી છે.
Jain Education Intemational
For Private & Personal use only
www.jainelibrary.org