________________
સ્મૃતિ સંદર્ભ ગ્રંથ
કાપડ
અને ૧૮૦૦
અને વિશ્વની સાતઅનીય છે.
- સુમેરિયન સંસ્કૃતિએ તે પચાંગ કેલેન્ડર પૈડું, ગરગડી વાની પ્રેરણા આપી. વિશ્વને એક શ્રેષ્ઠ કવિ તે વલ; અને વજન તેમજ માપનમાં ઘણો મોટો ફાળો આપે છે. આ સંસ્કૃતિનું નરરત્ન. રમાએ યુરોપને સંસ્કૃતિના ઘણાં બેબિલેનમાં થયેલ હમ્મરાબી તે ભારતના મનુ વૈવસ્વત જેવા તો ભેટ આપ્યાં અને પૂર્વ પશ્ચિમ વચ્ચેની કડી પણ ગ્રીસ મેટા ઋતિકાર ગણાય છે. એસિરિયાના લાકોએ મનુષ્ય અને રેમના રાજ્ય બન્યાં. દ્વારા એક સ્થળેથી બીજે સ્થળે સંદેશ વ્યવહારની પ્રથા પહેલી જ વાર ઊભી કરી હતી. મેસોપોટેમિયાના એક રાજ- ચીનની સંરકૃતિ :વીએ તે ઈસ્વીસન પૂર્વે સાતમા સૈકામાં યુક્રેટીસ નદી પર પુલ બાંધ્યાને પણ ઉ૯લખ પ્રાપ્ત થાય છે. હિકાઇટ પ્રજાએ
એશિયાની પ્રાચીનતમ સંસ્કૃતિઓમાં ચીનની સંસ્કૃતિનો તે લેખંડની પણ શોધ કરેલી.
પણ ઉલ્લેખ કરવો જ પડે. ચીનના સામ્રાજ્યમાં ચાર હજાર
વર્ષ સુધી તે કાયદા, રીતરિવાજે, ભાષા, પરિધાન વગેરે ગ્રીસની અદ્દભુત સંસ્કૃતિ :
પણ ધારાપ્રવાહ ચાલતા રહ્યાં. ચીનની સ્મૃતિમાં રેશમી
કાપડ, ચીનાઈ માટીના ઉદ્યોગ, ચાલીસહજાર ચિત્રોવાળી ગ્રીસનું નામ લેતાં જ ઉત્તમ શરીર સૌષ્ઠવ અને સૌદર્ય ચિત્રલીધી અને ૧૮૦૦ માઈલ લાંબી પિલી રાક્ષસી દીવાલ પૂર્ણ ઊંચા યુદ્ધ કલા કુશળ રાજનીતિ કુશળ પ્રજાની જે સૂતેલા અજગરનું પ્રતીક અને વિશ્વની સાત અજાયબીઓ ભરી ભરી યાદ આવે છે. નાનાં નગર રાજ્યની અને લેક- માંની એક ગણાય છે. આ બધી બાબતે ઉલેખનીય છે. શાસન પ્રણાલીની કેટલીયે અદ્ભુત સિદ્ધિઓ આ દેશે પ્રાપ્ત | મૂળ તો આ સંસ્કૃતિ માંગાલ લેકે ની ગણાય છે. કરેલ. ગ્રીકોની સંસ્કૃતિની મોટી ભેટ તે પ્લેટો, એરિસ્ટોટલ, સેક્રેટીસ જેવા વિશ્વ પ્રસિદ્ધ ચિતકનું અપર્ણ ગ્રીસનાં આ પ્રમાણે એશિયા ખંડની લોકમાતાઓનાં પુનિત તો ઉત્તમ શિ, હોમરના ઈલિયડ અને ડેસી કાવ્યો, હિરો- પર જુદી જુદી પ્રજા જીવનની જુદી જુદી સિધ્ધઓ ધરાવતી ડેટસની ઈતિહાસ લેખનની વિશિષ્ટ પદ્ધતિ, એથેન્સ, અનેક સંસ્કૃતિઓનું અતિ સંક્ષેપમાં નિદર્શન આપણે કર્યું સ્પાર્ટીની નગર વ્યવસ્થા, લશ્કરી શિસ્ત, પૌરુષભર્યું જીવન, પરંતુ કેઈપણ રાષ્ટ્ર કે પ્રજા માત્ર ભૂતકાળના ગૌરવની યાદમાં ઓલમ્પિસમાં આરંભાયેલી ઓલમ્પિકની રમત અને આર્કિ- પિતાને વર્તમાન સમુન્નત બનાવી ન શકે. પ્રજાએ અને રાખ્યું મિડીઝ આ બધાંએ વિશ્વને અનેક નૂતન વિષયની ક્ષિતિજ પિતાની સામે પડેલી સમસ્યાઓનું નિરાકરણ શોધવું જોઈએ ઉઘાડી આપી. ગ્રીસની સંસ્કૃતિનો ઝાકઝમાળ, દોરદમામ અને અવિરત પુરૂષુથ દ્વારા અનેક શ્રેત્રમાં નવી નવી કેડીઓ સમગ્ર યુરોપખંડ પર સૈકાઓ સુધી ભારે પ્રભાવ પાડતો આંકવી પડે. આ માટે સૌ પ્રથમ રાણે પિતાની સામે પડેલી ગ, ગ્રીસ જે વિશ્વ વિજેતા બનવા માટે યુદ્ધખોર અને સમસ્યાઓનું નિરાકરણ શોધવું જોઈએ અને અવિરત પુરૂષાર્થ આક્રમક ન બન્યું હોત અને રેમ જે વિલાસિતામાં સરી દ્વારા અનેક ક્ષેત્રમાં નવી નવી કેડીઓ આંકવી પડે. આ માટે ન પડયું હોત તો એના ઈતિહાસ વિશ્વમાં કંઈક ચિરંજીવ સૌ પ્રથમ રાટે અને પ્રજાએ પિતાના પ્રશ્નોને અને સંકટને અદ્દભુત બન્યા હતા
સ્વસ્થ ચિત્તથી વિચારવા પડે. રોમન સંસકૃતિ:
આપણી સમક્ષના પડકારો :–
ક
ગ્રીસની સંસ્કૃતિ પછી તુરત જ રોમન સંસ્કૃતિનું નામ યાદ આવે છે. રેમન સંસ્કૃતિ એટલે પરાક્રમ અને પ્રભાવની સંસ્કૃતિ. રામના નાનકડા નગર રાયે વિશ્વમાં સામ્રાજ્ય બનવાનું ભગીરથ કાર્ય ઉપાડયું તે તો ભલે સર્વથા સિદ્ધ ન થયું પણ તેની લેટીન ભાષા અને સાહિત્ય તો શેકસપીઅર જેવા વિશ્વનાટયકારને અનેક નાટકોની ભવ્ય કથાઓ લખ-
આપણે સૌ પ્રથમ ભારતની સમક્ષ પડેલા પડકારોને જાણવા, સમજવા પડશે. સ્વાતંત્ર્ય હાંસલ કર્યા પછી ને તેના પચીસ વર્ષ પૂરા કર્યા છતાં ભારતમાં કેટલાક સળગતા પ્રશ્નોનું નિરાકરણ કરી શકાયું નથી. લેકેને અન્ન વસ્ત્ર અને રહેઠાણે પૂરા પાડવા જેવી મૂળભૂત આવશ્યકતાઓ અંગે પણ કેને આંદોલનને રાહ લેવો પડે એ ભારે કમનસીબી છે. એને અર્થે એ નથી કે ભારતમાં અનાજની અછત છે. પણ સૂત્રથી પ્રેરાયેલી રાજનીતિ સત્તાસ્થાને હીતાની પકડ અને રાજકારણમાં સૈધ્ધાંતિક મતભેદોને સ્થાને સ્વાથી મતભેદોને પ્રવેશ, આ વિચારી પગલાંઓ, ખાનગી ઉદ્યોગ, સાહસે કે વેપારીઓ પ્રત્યેના ઉંધા પૂર્વગ્રહો અને બિન જરૂરી હસ્તક્ષેપોએ અનાજ ની સમસ્યાનું નિરાકરણ કરવાને બદલે તેને વણસાવી દીધી છે.
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org