________________
“૧૦૬૪
ભારતયં અલા
વતનમાં ને માધ્યમિક અભ્યાસ દિલ્હીમાં કર્યો પછી તેઓ લંડન પૂરાં પાંચ વર્ષ સુધી આ સંસ્થાના જનરલ મૅનેજર તરીકે કામ કઝ કોલેજમાં દાખલ થયા અને સ્નાતકની પદવી મેળવી. એ કરી શ્રી લાલે વિમાની સેવાઓને આધુનિક કક્ષા એ ક” દીધી છે ખૂબજ તેજસ્વી વિદ્યાર્થી હતા. શ્રી લાલ ગજ માણસ છે. એમને એટલું જ નહિ પણ સંસ્થાને પહેલી જ વાર નફો કરતી કરી છે.
પ્રોડિજીઅસ ’: હાની વયે વધુ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરનાર કહી શકાય. 'ઈવીસન ૧૯૬૨-૬૩માં શ્રી લાલ’ પુનઃ વિમાની દળમાં ૫ છો તેઓ કાયદાનો અભ્યાસ કરવા માગતા હતા એમ બન્યું હોત તો કર્યા દિલ્હીના વડા વિમાની મથકે સ્ટાફના આયોજનની કામગીરી તેઓ કદાચ એક અછા ધારાશાસ્ત્રી પણ બન્યા હતા.
સંભાળી , વીસન ૧૯૬૪માં પાકિસ્તાને આઠમણું કર્યું ત્યારે શ્રી . પરંતુ કેટલીક વા: કેટલીક આકરિમક ઘટનાઓ મનુષ્યના લાલે એમની આયોજન શક્તિને પૂરે પર આપ્યું હતું. યુદ્ધના જીવનને કોઈ અણધાર્યો વળાંક આપી દે છે. શ્રી લાલ સ્નાતક થયા અને શ્રી લાલને પદ્મવિંભૂ પણ બનાવવામાં આવ્યા. ઇસ્વીસન ૯ને કાયદાનો અભ્યાસ શરૂ કરવાનો વિચાર કરતા હતા ત્યાં જ બીજુ ૬૬ માં શ્રી લાલને ૨ હી વિમાનદાનાઉપસેનાપતિ બનાવવામાં આ યા. વિશ્વયુદ્ધ ફાટી નીકળ્યું. શ્રી લાલને નાનપણથી જ વિમાન ઉડાવ- ભારતે લડાયક વિમાનો ભારતમાં જ બનાવવાનો નિર્ણય લીધે વાનો શોખ હતો. અઢાર વર્ષની વયે તો ઉગતા પાયલટ બની ગયા એટલે બેંગ્લોરમાં ચાપવામાં આવેલા હિન્દુસ્તાન એરોનોટિકલ કોરહતા. એટલે યુદ્ધને આરંભ થતાંજ શ્રી લાલ શાહી વિમાની દળમાં ખાનાનું મહાન વધી ગયું એટલે શ્રી લાલની શકિત ઉ ોગ એ કારસેવાઓ આપવાની તત્પરતા બતાવી. પરિણમે ઈસ્વીસન ૧૪૩૯ ખાનામાં કરવામાં આવ્યા શ્રી લાલને ઈસ્વીસન ૧૯૬૬ માં એના પગ ના નવેમ્બર મહિનામાં અંગ્રેજ સરકારે શ્રી લાલ ને ભારતીય ડાયરેકટર બનાવવામાં આવ્યો. અવાજ કરતાં તે બમણી ગતિવાળાં શાહી વિમાની દળમાં કમાન્ડ ઓફીસર બન્યા.
લડાયક વિમાનોને આંતરનાર ને તેડનાર નેટ વિમાનના ઉપ દનનું | પ્રારંભમાં શ્રી લાલ ફા નાની નાની કામગીરી બજાવ- શ્રેય મહંદશે શ્રી લા ફાળે જ જાય છે. વાની અ ની ઈસ્વીસન ૯૪૩ ના ઓકટે બર સુધી શ્રી લાલે ઈસ્વીસન ૧૯૬૯ના જુલાઈની સોળમી તારીખે શ્રી પ્રતાપ વિવિધ તાલીમ શાળામાં તાલીમ શિક્ષક તરીકેની કામગીરી પણ લાલ એ ભારતીય શાહ વિમાન દળના વડા બનાવવામાં આવ્યા બનાવી. લાર બાદ તેમને ડાઈવ બોમ્બર વિમાનો ધરાવતી રકન છે. એ ચીફ એર માર્શલ કહેવાય છે, નંબર ૭ માં સ્કવોડ્રન લીડર તરીકે નિયુકત કરવામાં આવ્યા. આ પાકીતાનને આક્રમક બનાવવા અમેરિકાએ ગેબજેટ જેવાં કાને બીજા યુદ્ધમાં બ્રહ્મદેશમાં જાપાનીઓને મારી હઠાવવામાં કાતીલ વિમાનની ભેટ આપી ત્યારે ભારતીય વિમાનદળને પણ નોંધપાત્ર કામગીરી બજાવી હતી. શ્રી વલે કાલની આસપાસના સંરક્ષણ માટે બળવાન બનાવવાની જરૂર પડી. ત્યારે અમે રકન વેરાને તોડવામાં મહત્વને ભાગ ભજવ્યો. શત્રુની હાલ તોડવાની
વ તવાની મોટાં સેબરજેટ વિમાનો નહિ પણ બ્રિટીશ બનાવટનાં ટચુકડાં નેટ અપ્રતિમ હિંમત શ્રી લાલે દાખવી એ યુદ્ધ સંવાદદાતા એને
વિમાનો માટેજ શ્રી લાલે આગ્રહ રાખ્યો હતો. પ્રયોગ કરી એમના નામને વારંવાર ઉલ્લેખ કરવા માંડે જાપાની વિમાન
એમણે સેબજેટ કરતાં નેટ વિમાનો સારાં છે એવું સિદ્ધ કરી તે લશ્કરી લપર ફટકા મારવામાં શ્રી લાલે એવી તે કુશળતા
આપ્યું હતું એટલેજ ભારતે બ્રિટનમાંથી નેટ વિમાન ખરીદ્યાં દાખવી કે અત્યારના સેનાપતિના માનીતા થઈ પડયા. એમને સેવા
એટલું જ નહિ પણ તે ભારતમાં બનાવવા પરવાનો મેળવ્યો ને ની કદર કરી શ્રી લાલને ફલાઈક કેસ ચંદ્રક એનાયત કરવામાં બે લારમાં નેટનું ઉત્પાદન શરુ કરી દીધુ. આવ્યો.
- ઈસ્વીસન ૧૯૬પમાં પાકતાની આક્રમણ સમયે શ્રી પ્રતાપચંદ્ર
લાલ અને તેમના નેટની આકરી કસોટી થઈ. પાકીસ્તાન પાસે તો બીજા વિશ્વયુદ્ધના અન્ત શ્રી લાલને હવાઈદળના કપામી
સેબરજેટ વિમાનાજ નહિ પણ ભય કર સ્ટાર ફાઈટર વિમાને પણ કેડરમાં સમાવી લેવામાં આવ્યા; ભારત આઝાદ થયા પછી શ્રી લાલને એન્ડોવર શાહી વિમાની દળની સ્ટાફ કોલેજમાં તાલીમ
હતાં છતાં ભારતીય ટ વિમાનને વિજય થયો જે પારના એર ચીફ
માલ અરજણવિંહ પ્રતાપચંદ્રની કુશળતા પર આફરીન પિકારી ગયા. માટે મોકલવામાં આવ્યા. પછી એમણે હવાઈદળની વિવિધ અને
" વર્તમાન યુદ્ધમાં પાકીસ્તાનનાં વધુ ભય કર લડાયક વિમાન મહત્વની જગાઓ સંભાળી. કેન્દ્રિય પ્રધાન મંડળના લકરી ઉપ
સામનો કરવાને આવ્યું. પાકીસ્તાન પાસે ફ્રાન્સને મીરાજ ૩ સિચવ પણ બન્યા. ઘણા દેશમાં ઘણી વિશિષ્ટ કામગીરી સંભાળી. ધ્વનિ મર્યાદાને ઓળંગી જનાર હવાઈદળના શ્રી લાલ પ્રથમ
જેવાં દુનિયાનાં છ લડાયક વિંમાને હતાં છતાં ભારતીય મા
નીઓની કામગીરી ચઢિયાતી નીવડી. પાયલટ બન્યા.
એર ચીફ માર્શલ પ્રતાપચંદ્રલાલ ખરેખર, ગભ વ્યક્તિ છે. છે. શ્રી લાલ કાબેલ ને બાહોશ વિમાની તો છે જ ઉપરાંત શ્રી
વિમાન ને વિમાનીયુ દુનઃ ક્ષેત્રે વ્યુહના ઘડવય. તરીકે પણ તેમણે લાલ અસાધારણ વહીવટી સૂઝ અને કૌશલ પણ ધરાવે છે. તેથી
નામના કાઢી છે. દરરોજ દિવસમાં બંગલાદેશને મુક્ત કરવાની યુહજ ભારત સરકાર વિદેશમાં જતાં જુદાં જુદાં પ્રતિનિધિ મંડળમાં
રચનામાં તેમનો ઘણો વધારે ફાળો છે. પ્રતાપચંદ્ર પ્રતાપ માત્ર શ્રી લાલનો સમાવેશ કરતી રહી છે.
વિમાની જ નથી બીજા ક્ષેત્રોમાં પણ છે. એ અછા સાહિત્યઈસ્વીસન ૧૯૫૭માં દડિયન એર લાઈસના વિકાસ માટે કાર પણ છે. એમની ‘મરણુશક્તિ વિસ્મયકારક છે. બી લાલ કાબેલ માણસની જરૂર પડી. તેથી ઈવીસન ૧૯૫૮ના નવેમ્બર હવાઈ દળમાં અત્યંત પ્રિય છે. અવાજની ગતિ કરતાં પણ વધુ મહિનામાં, દેવાની નાગરિક વિમાની સેવા સંસ્થા ઈ ડિયન એર ઝડપથી વિમાન ઉડાડનાર ભારતીય વિમાનીદળને પાયલેટની પહેલી છે. લાઈન્સ કોર્પોરેશનને શ્રી લાલની સેવાઓ ઉછીની આપવામાં આવી, ટુકડીમાં શ્રી લાલનું સ્થાન ગૌરવવંતું છે. . '
Jain Education Intemational
For Private & Personal use only
www.jainelibrary.org