Page Text
________________
૬૪૮
જેનરત્નચિંતામણિ
આરામ, ઉદ્યાન વગેરે શબ્દનો અર્થ સમજાવ્યો છે અને હેમચંદ્ર, મલયગિરિ તથા ક્ષેમકીતિ (ઈ. સ. ૧૨૭૫) સંગીત વિષે ત્રણ પદ્યો પ્રાકૃતમાં આવે છે, તેથી એમ શાંતિચંદ્ર (ઈ. સ. ૧૫૬૩) વગેરે ટીકાકારો થયેલા છે. લાગે છે કે સંગીતશાસ્ત્ર પર પ્રાકૃતમાં કઈ રચના થઈ શાંતિસૂરિએ પ્રાકૃત કથાઓ રચી છે, તેમાં ઘણી જગ્યાએ હોવી જોઈએ.
વૃદ્ધ સંપ્રદાય, વૃદ્ધવાદ તથા અને માં તિનો ઉપયોગ કર્યો
છે. આના ઉપરથી પ્રાચીન કાળના કથાસાહિત્યનો ખ્યાલ ટીકા સાહિત્ય
આવે છે. આ બંને ટીકાઓ પર બંભદત્ત અને અગડદત્તની આગમ પર વિસ્તૃત ટીકાઓ લખાઈ છે. આગમસિદ્ધા
કથાઓ એટલી લાંબી છે કે જે રવતંત્ર ગ્રંથ બની રહે છે. તને સમજવા માટે આ સાહિત્ય અગત્યનું છે. ટીકા સાહિત્ય મોટે ભાગે સંસ્કૃતમાં લખાયેલું છે, તેમાં કાભાગ
આવશ્યકસૂત્ર પર હરિભદ્રસૂરિ અને મલયગિરિની, ઉત્તરપ્રાકૃતમાં છે. આગમની વલભી વાચના પહેલાં ટીકાસાહિત્ય
ધ્યયન પર શાંતિચંદ્રસૂરિની અને નેમિચંદ્રસૂરિની તથા લખવામાં આવેલું. વિ. સં. ની ત્રીજી શતાબ્દીના અગત્ય
દશવૈકાલિક પરની હારેભદ્રસૂરિની ટીકાઓ મહત્વની ગણાય સિંહે પોતાની દશવૈકાલિચૂર્ણિમાં અનેક જગ્યાએ પ્રાચીન
છે. ગચ્છાચારની વૃત્તિમાં ભદ્રબાહુ અને વરાહમિહિર ટીકાઓનો ઉલ્લેખ કર્યો છે.
નામના બે સગા ભાઈઓનો ઉલ્લેખ છે. વરાહમિહિર ચંદ્ર
પ્રજ્ઞપ્તિ અને સૂર્યપ્રજ્ઞપ્તિના જ્ઞાતા તથા અંગોમાં અને ટીકાકારોમાં યાકિનીસુત હરિભદ્રસૂરિ ઈ. સ. ૭૦૫- દ્રવ્યાનુગમાં કુશળ હતા. ચંદ્ર-સૂર્યપ્રજ્ઞપ્તિના આધારે ૭પપનું નામ ઉલ્લેખનીય છે. જેમણે આવશ્યક, દશવૈકાલિક, તેમણે વારાહિસંહિતા નામના જ્યોતિષ પરનો ગ્રંથ રચ્યો નંદી, પ્રજ્ઞાપના અને અનુગદ્વાર પર ટીકાઓ લખી છે. છે. ટીકા સાહિત્યમાંથી આપણે ભારતના લોકપ્રચલિત પ્રાચીન હરિભદ્રસૂરિ પછી શીલાંક સૂરિએ લગભગ સો વર્ષ પછી કથાસાહિત્યને પ્રાકૃત ભાષામાં મેળવી શક્યા છીએ. જાતકકથા આચારાંગ અને સૂત્રકૃતાંગ પર સંસ્કૃત ટીકાઓ લખી છે. કથાસરિત્સાગર, પંચતંત્ર, હિતોપદેશ, શુકસપ્તતિ વગેરે જૈન આચાર-વિચાર તથા તત્વજ્ઞાનના વિષયો પર લખાઈ સાહિત્ય ઉપલબ્ધ છે. કરકÇ પ્રત્યેક બુદ્ધની કથા છે અને છે. વાદિવેતાલ શાંતિસૂરિ અને નેમિચંદ્ર ઈ. સ.ની ૧૧મી તે બુદ્ધની જાતક કથાઓને મળતી આવે છે. સદીમાં થયા હતા. શાંતિસૂરિની પ્રાકૃત ટીકા છે તેનું બીજું નામ શિMહિતા તથા ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર બહદવૃત્તિ છે. ડે. વિન્ટરનિજ કહે છે કે– જૈન ટીકાસાહિત્યમાં ભારનેમિચંદ્ર આના આધારે સુખબધા નામની ટીકા લખી છે. તીય પ્રાચીન કથા સાહિત્યના અનેક ઉજજવલ ૨ વિદ્યમાન ઈ. સ. ની ૧૧મી સદીમાં અભયદેવસૂરિ, દ્રોણાચાર્ય, મલધારિ છે કે જે બીજે કયાંય ઉપલબ્ધ થતાં નથી.
તેના નામ પર
શ્રી યશોવિજય કેન ગ્રંથમાળા ભાવનગરના સૌજન્યથી
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005132 |
| Book Title | Jain Ratna Chintamani Part 1 and 2 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nandlal B Devluk |
| Publisher | Arihant Prakashan |
| Publication Year | 1985 |
| Total Pages | 1330 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 105 MB |