Gujaratni Asmita

SR No.: 005129
Original Sutra Author: N/A
Author: Nandlal B Devluk
Publisher: Yogesh Advertising Service Bhavnagar
Publication Year: 1970
Total Pages: 1041
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 50 MB

Page 350

१८
( ૧૦
ના નરિનt
ટુંકા છે, છતાં શૈલીમાં અવજ્ઞા પ્રેરક બજારીપણું નથી. તેમની ભાષા સમય સંસારને આવરી લે તેટલાં વિવિધ છે. તેને પ્રત્યેક ભાગ સુઘડ છે. તેમની રૌલી પણ મરણીય નહીં પણ સુઘડ તે છે જ, એક જુદી નવલકથા જે છે. સમગ્રપણે “સરસ્વતીચંદ્ર' ગુજરાતી
મેઘદૂત’નું ગુજરાતીમાં તેમણે ભાષાંતર કર્યું છે. ઈતિહાસ, વ્યા- ભાષાઓ જગત સાહિત્યને આપેલી મહાનવલની ભેટ છે. કરણ, ભાષાશાસ્ત્ર, પિંગળ આદિ લખાણોમાં એમની વિદત્તાને સત્યનિકા તેમનાં જીવન અને કવન પર વેધક પ્રકાશ પાડતી તેમણે પ્રગટે છે. શ્રી નવલરામની ઉત્તમકૃતિઓને સંચય “નવલ ગ્રંથાવલિ' લખેલી ચિંતનપૂર્ણ અંગ્રેજી રોજનીશી કેચબુક છે. રોજનીશીમાં નામથી પ્રગટ થયું છે.
તેમના તટસ્થ વિચારોનું ગૌરવ જોવા મળે છે. નંદશંકર-નવલકથાને આદ્યપ્રણેતા.
સ્નેહમુદ્રામાંના કાવ્યો પણ કાવ્યતત્ત્વની દષ્ટિએ અવગણવા નંદશંકરનો જન્મ સુરતમાં સં. ૧૮૮૧માં ચિત્ર વદ ૪ને દિવસે- જેવા નથી. તેમાં દર્શનતત્ત્વ ઘણું છે પણ આત્મલક્ષી ઊર્મિકાવ્યનું ૧૮૩૫ની એપ્રિલની ૨૧મી તારીખે થયો હતો. એમના પિતાનું તારે પણ એમાં છે જ. નામ તુળજાશંકર અને માતાનું નામ ગંગાલક્ષ્મી હતું. તે નાગર ગોવર્ધનરામ માત્ર લેખક નથી, એ દષ્ટ છે. સાહિત્યના બ્રાહ્મણ હતા.
ઇતિહાસના એક યુમને એમનું નામ યથાર્થ રીતે મળ્યું છે. ગુજરાતની અસ્મિતાની જાગૃતિના દાયકામાં એ યુગપ્રભાવની
મણિલાલ ન. દ્વિવેદી-નિબં ધ નિબંધકાર અસર નીચે જીવનનું સાર્થક્ય “કરણઘેલો' રચીને તેમણે કર્યું. તેમને
શ્રી મણિલાલ નભુભાઈ દ્વિવેદીને જન્મ નડિય દ મુકામે ઈ. સુષ્ટિ સૌંદર્યના ખુબ દર્શન થયા. તેની છાયા કરણઘેલો'માં જોવા સ. ૧૮૫૮નો સપ્ટેમ્બરની ૨૬મી તારીખે એટલે કે સંવત ૧૯૧૪ના મળે છે. સર વેલ્ટર કોટની ઐતિહાસિક નવલકથા નમૂના તરીકે
ભાદરવા વદ ૪ને દિવસે થયો હતો. ભાદરવા વદ ૪ને દિવસે
. રાખી કરણઘેલો' લખાઈ.
* શ્રી મણિલાલે ખુબ જ ખુલ્લા દિલથી સારા-નરસા અનેક | ‘કરણઘેલો'માં નંદશંકરની સંસ્કારિતા. તેમના પ્રવાસ-વર્ણન એકરાર કરી નિખાલસતા પૂર્વક પિતાનું “આત્મવૃત્તાંત' લખ્યું છે. અને સૃષ્ટિસૌંદર્યના દર્શન, રાજા-રજવાડાઓના વમવન પ્રત્યક્ષ ધર્મ, સાહિત્ય, તત્વજ્ઞાન સમાજસુધારણા અભ્યાસ વગેરે પ્રત્યે શ્રી દર્શન જોવા મળે છે. કરણઘેલો' એ તેમની ચિરંજીવ કૃતિ છે. તે મ ણલાલની સ્વાભાવિક રૂચિ હતા. ભવભૂતિના મા સમયની આ કૃતિમાં સાહિત્યિક દષો હશે. પણ રસહીન તે નથી. સમhકી સટીક અનુવાદ તેમણે પ્રસિદ્ધ કર્યો હતો. એ જ રીતે તેની વર્ણનશક્તિ અદ્દભૂત છે.
ઉત્તર રામચરિત્રને પણ તેમણે અનુવાદ કર્યો હતો. જે એમના ગોવર્ધનરામ ત્રિપાઠી-પંડિતયુગના પ્રણેતા સમયમાં સારો એવો લોકપ્રિય બન્યો હતો. પિયંવદા’ અને ‘સુદર્શન - ઓગણીસમા શતકના આરંભકાળે બ્રિટિશ સત્તાના પગરણું નામનાં બે ભાસિકો પણ તેઓ તેર વર્ષ પર્યન્ત ચલાવતા રહ્યા. ભારતમાં મંડાયા અને એક તરફથી પશ્ચિમની નવી લેકશાહી શ્રી મણિલાલે આચાર અંગે “ પ્રાણવિનિમય ” નામનું એક વિચારણાને સ્વીકાર થતો હતો તો બીજી તરફ આપણી પ્રાચીન પુસ્તક અને વિચાર અંગેનું એક સિદ્ધાંતસાર' નામનું એક પુસ્તક સંસ્કૃતિ તરફ પણ ઝોક હતા. એ કાળ બંને યુગો વચ્ચે સંસાર- પ્રગટ કર્યા હતા. આ ઉપરાંત પ્રણય અને અદ્વૈત ભાવનાના તત્ત્વોનું સુધારા ને ધર્મવિચાર અંગેને પણ એક વિશિષ્ટ સંધિ નિરૂપણ કરી લખાયેલા ચાલીસેક કાવ્ય સંગ્રહ તેમણે “આત્મ(અંકેડે) હતો.
નિમજજન' નામે પુસ્તકમાં કર્યો. એ સમયે, ગોવર્ધનરામને જન્મ માધવરામ ત્રિપાઠીને ત્યાં ‘કાન્તા' અને “નૃસિંહાવતાર' નામનાં મૌલિક નાટકો તથા નડિયાદમાં ઈ. સ. ૧૮૫૫ના ઓકટોબરની વીસમી તારીખે થયો “ગુલાબસિંહ' નામની નવલકથા પણ તેમણે લખ્યા હતાં. હતા. બાળપણથી જ તેઓએ લખાણ પ્રત્યે રુચિ કેળવી હતી. બહુ નિબંધ, નાટક, કાવ્ય, નવલકથા, ધર્મ, વિચાર, સંસ્કાર, નાની ઉંમરથી પોતાના વિચારો નોંધી લેવાની એમને ટેવ હતી. સમાજ, દર્શન આદિ પર શ્રી મણિલાલે કલમ અજમાવી છે.
એમના લેખોમાં વચને વચને તેમનું જ્ઞાન પ્રતીત થાય છે. તે શ્રી રમણભાઈ નીલકંઠ-સકલ પુરુષ' પ્રમાણે એમનું વાચન વિશાળ અને સર્વદેશીય હતું, એમની અવ– બહુશ્રત સમાજની કુરૂઢિઓ, વહેમ, પ્રચલિત અજ્ઞાન, લકન શક્તિ ઘણી સૂકમ અને વરિત હતી.
માન્યતાઓ, બેટા આડંબર ને દંભ ઉપર સચોટ, કટાક્ષમય ગવર્ધનરામની કૃતિઓમાં ચતુર્ભાગી “સરસ્વતીચંદ્ર' (૧૮૮૭, લખાણ લખી ગુજરાતના સાહિત્યને ઉત્કર્ષ કરનાર, કેળવણીના ૯૨, ૯૮, ૧૯૦૧) તે “ગોવર્ધનસ્મરણરતૂપ અવિચ્છિન્ન જ્વલંત પ્રખર પ્રણેતા અને હિમાયતી શ્રી રમણભાઈ નીલકંઠને જન્મ
જ્યોતિ જેવા” સાહિત્ય જગતમાં સર્વોત્કૃષ્ટ શેભે છે. “સરસ્વતીચંદ્ર' અમદાવાદમાં સને ૧૮૧૮ના તેરમી તારીખે થયો હતો. તેઓશ્રી વાસ્તવિક જીવનને નિરૂપતી પહેલી શિષ્ટ ગુજરાતી નવલકથા છે. મહીપતરામના સૌથી નાના અર્થાત ત્રીજા પુત્ર હતા. તેમાં એ.ગણીસમી સદીના આપણા દેશના ધાર્મિક, સામાજિક અને તેમણે વિવાહવિધિં નામે પુસ્તક પ્રગટ કર્યું. ત્યારપછી તેઓએ રાજકીય મહાપ્રશ્નોની વિશદ અને તલસ્પર્શી ગષણા છે, જે “જ્ઞાનસુધા'માં લખવાનું શરૂ કર્યું. જેમાં તેઓના વ્યક્તિત્વની તત્કાલીન નહીં પણ પછીની અનેક પેઢ,એને વર્ષો સુધી સાંસ્કૃતિક સુધારક તરીકેની છાપ સ્પષ્ટ જણાઈ આવે છે. તેઓએ એક સમર્થ ભાગદર્શન આપશે તેવી નક્કર ભૂમિકા પર બંધાયેલી છે. તેમાં વિવેચક તરીકે સારી પ્રતિષ્ઠા મેળવી હતી. 'કવિતા ને સાહિત્ય” એ સંસ્કૃત મહાકાવ્યની કલ્પના સમૃદ્ધિ છે. તેમ અંગ્રેજી સાહિત્યની નામથી પ્રસિદ્ધ થયેલ તેમના એ લેખનો સંગ્રહ કાયમી ઉપગના રંગ પ્રધાનતા પણ છે. શ્રી આનંદશંકર ધ્રુવે તેને “પુરાણ” નામ એક શિષ્ટ ગ્રંથ તરીકે ગુજરાતી સાહિત્યમાં બહુ ઊંચું સ્થાન આપ્યું છે તે સર્વથા સાથે છે. તેનાં પાત્રો જીવંત, તાદશ અને ભગવે છે.
માજ, દર્શનશભાઈ નાક વહેમ,
ચ. કટામિન
Jain Education Intemational