________________
૩૯૮
ધન્ય ધરાઃ
| શિક્ષણ ક્ષેત્રે
જૈન પરિવારો દ્વારા અપાય છે. શૈક્ષણિક સંસ્થાઓમાં જેનોના
પ્રદાન વિશે એક મહાનિબંધ લખી શકાય એટલું મોટું કાર્ય થયું શિક્ષણના ક્ષેત્રે જૈનોનું પ્રદાન ઘણું મોટું છે. ગુજરાત,
છે. જેનોએ ખંભાત, પાટણ, અમદાવાદ, લીંબડી, સુરત, સૌરાષ્ટ્ર અને કચ્છનાં અનેક ગામો તથા શહેરોમાં જૈન
પાલિતાણા, જેસલમેર વગેરે ગ્રંથભંડારોમાં હજારો પ્રાચીન શ્રેષ્ઠીઓનાં દાનથી બાલમંદિરો, પ્રાથમિક શાળા, માધ્યમિક
હસ્તપ્રતો સાચવીને રાખી છે. શિક્ષણ, સાહિત્ય અને સંશોધનનાં શાળાઓ અને કોલેજો બંધાયાં છે. એવું ભાગ્યે જ કોઈ ગામ
ક્ષેત્રમાં વિશિષ્ટ પ્રદાન કરનાર જૈન વિદ્વાનોમાં મુનિ કે શહેર હશે જ્યાં કોઈ જૈન પરિવારે શૈક્ષણિક હેતુ માટે દાન
જિનવિજયજી, મુનિ પુણ્યવિજયજી, મુનિ ચંદ્રશેખરવિજયજી, કર્યું ન હોય. કેટલાક પરિવારો તો એમની દાનવીરતા માટે સમગ્ર
પંડિત બેચરદાસ દોશી, મોહનલાલ દલીચંદ દેસાઈ, જયભિખ્ખું, ગુજરાતમાં પ્રસિદ્ધ છે, ઉદાહરણ તરીકે, અમદાવાદનો
ચિમનલાલ ચકુભાઈ શાહ, ડૉ. માધુરીબહેન શાહ, ડૉ. કસ્તુરભાઈ લાલભાઈ પરિવાર અને સુરતનો રાયચંદ દીપચંદ
રમણલાલ ચી. શાહ, પદ્મશ્રી ડૉ. કુમારપાળ દેસાઈ, પરિવાર. કસ્તુરભાઈ લાલભાઈ પરિવારે અમદાવાદની એલ.ડી.
કુન્દનિકાબહેન કાપડિયા વગેરેનો ઉલ્લેખ કરી શકાય. મહાન આર્ટ્સ કોલેજ, એલ.ડી. એજીનિયરિંગ કોલેજ તથા એલ.ડી.
જાદુગર કે.લાલ (કાંતિલાલ) પણ ગુજરાતી જૈન છે. ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ઇન્ડોલોજીની સ્થાપના કરી છે. કસ્તુરભાઈના પુત્ર શ્રેણિકભાઈએ ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદને કસ્તુરભાઈ
૨. ગ્રંથાલય અને વાચનાલય : લાલભાઈ સ્વાધ્યાયમંદિર માટે અને ગુજરાત વિશ્વકોશ ટ્રસ્ટને
ગુજરાતનાં વિવિધ શહેરોમાં ચાલતાં ગ્રંથાલયો, કસ્તુરભાઈ લાલભાઈ વિશ્વવિદ્યાસંકુલ માટે મોટું દાન આપ્યું છે. વાચનાલયો અને જ્ઞાનશાળાઓની સ્થાપનામાં જૈન સાધુઓ સુરતના રાયચંદ દીપચંદ પરિવારે રાયચંદ દીપચંદ કન્યાશાળા અથવા જૈન અગ્રણીઓનો મહત્ત્વનો ફાળો રહ્યો છે. લીંબડી (સુરત), પ્રેમચંદ રાયચંદ ટ્રેઇનિંગ કોલેજ (અમદાવાદ), (જિ. સુરેન્દ્રનગર)નું દેવચંદ્રજી સાર્વજનિક પુસ્તકાલય તથા કીકાભાઈ પ્રેમચંદ કોલેજ ઓફ કોમર્સ (સુરત) તથા લેડી લાધાજીસ્વામી પુસ્તકાલય એનાં ઉદાહરણ છે. ગ્રંથાલયો અને કીકાભાઈ પ્રેમચંદ લાઇબ્રેરી (એમ.ટી.બી. કોલેજ કેમ્પસ, સુરત) વાચનાલયો ઉપરાંત અનેક જૈન સાધુઓ દ્વારા સમાજને ઉપયોગી માટે મોટાં દાન આપ્યાં છે. કલકત્તા યુનિવર્સિટીમાં ઇતિહાસ એવાં નીતિ અને સદાચારનો ઉપદેશ આપતાં પુસ્તકોનું પ્રકાશન વિષયમાં સંશોધન-સ્કોલરશિપ માટે, મુંબઈ યુનિવર્સિટીને થાય છે. એ પુસ્તકોની કિંમત પ્રમાણમાં ઓછી હોય છે. જેનો રાજાબાઈ ટાવર માટે તથા અમદાવાદની ગુજરાત વર્નાક્યુલર જ્ઞાનની આશાતના કરતા નથી અને જ્ઞાનના પ્રસારને ખૂબ મહત્ત્વ સોસાયટી (આજની ગુજરાત વિદ્યાસભા)ને શાહ સોદાગર આપે છે. જેના પર અક્ષરો લખાયેલા હોય એવા રદ્દી કે પસ્તીના પ્રેમચંદ રાયચંદે ઉદાર દાન આપ્યાં છે. અમદાવાદની ભોળાનાથ કાગળને તેઓ પગ નીચે કચડતા નથી કે અગ્નિમાં બાળતા નથી. જેસિંગભાઈ વિદ્યાભવન જેવી સંશોધનસંસ્થાની સ્થાપના એક દરેક શહેરમાં જૈનો જ્ઞાનપંચમી (કારતક સુદ પાંચમ)ના દિવસે જૈન પરિવારના દાન દ્વારા થઈ છે. મુંબઈમાં અનેક જૈન દેરાસર અથવા ઉપાશ્રયમાં પોથીઓ અને પુસ્તકો ગોઠવીને દાનવીરોએ શૈક્ષણિક તથા સામાજિક સંસ્થાઓ માટે નોંધપાત્ર જ્ઞાનની પૂજા કરે છે. દાન આપ્યાં છે, જેમાં દીપચંદ ગાર્ડી પરિવારનો ખાસ ઉલ્લેખ
૩. આરોગ્ય : કરી શકાય. મુનિ ચંદ્રશેખર વિજયજીની પ્રેરણાથી નવસારી પાસે
આરોગ્યક્ષેત્રે જૈનોની સેવા જાણીતી છે. મુંબઈ, અને અમદાવાદ પાસે ‘તપોવન' નામની શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ
અમદાવાદ તથા અનેક નાનાં-મોટાં શહેરોમાં જૈનોનાં દાનથી સ્થપાઈ છે.
હોસ્પિટલ અથવા હોસ્પિટલના વિભાગોની સ્થાપના થઈ છે. | ગુજરાતમાં શાળાઓની સાથે વિદ્યાર્થીઓનાં છાત્રાલયો
સુરતની મહાવીર હોસ્પિટલ પણ જેનોનાં દાનથી બંધાઈ છે. અને હોસ્ટેલો બાંધવામાં જૈનોએ ભરપૂર દાન આપ્યાં છે. જાહેર અથવા સરકારી હોસ્પિટલોમાં જેનોએ મોટી સખાવતો વડોદરા, નવસારી, રાજકોટ, ભાવનગર, જૂનાગઢ, ભૂજ, કરી છે. અમદાવાદની જીવરાજ મહેતા હોસ્પિટલમાં જૈન કપડવંજ, લીંબડી, સુરેન્દ્રનગર, જામનગર, પોરબંદર જેવાં
અગ્રણી બિલ્ડર અનિલભાઈ બકેરીએ મોટું દાન આપ્યું છે. નાનાં-મોટાં શહેરોમાં પણ શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ માટે જેનોએ દાન લગભગ દરેક શહેરમાં ચાલતી હોસ્પિટલોમાં જૈનો કોઈને કોઈ આપ્યાં છે. વિદ્યાર્થીઓને શિષ્યવૃત્તિઓ અથવા સ્કોલરશિપો ઘણા રીતે સક્રિય મદદ કરતા રહે છે. જેન સોશ્યલ ગ્રુપની શાખાઓ
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org