Dhanyadhara Shashwat Saurabh Part 01

SR No.: 005126
Original Sutra Author: N/A
Author: Nandlal B Devluk
Publisher: Arihant Prakashan
Publication Year: 2008
Total Pages: 972
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 53 MB

Page 369

શાશ્વત સૌરભ ભાગ-૧
પહોળી કલમના ઉપયોગને લઈને શિરોરેખા સળંગ ઘાટી છે. નીચે જતાં પહોળી થતી ઊભી રેખાને છેડે નાની કે મોટી આડી કે ત્રાંસી રેખા કરી તેમાં નીચલા છેડા બાંધી દીધા છે. આને પાદચિહ્ન તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આ મરોડ મથુરા શૈલીનો છે.૧૮ કર્નલ બોઅર ને મળેલી ભૂપત્ર ઉપરની ઔષધશાસ્ત્રની હસ્તપ્રત (પ્રાયઃ ઈ.સ.ની છઠ્ઠી સદી)માં ઘાટી શિરોરેખા, ઊભી રેખા નીચે પાચિહ્ન જોવા મળે છે. અક્ષરોના મરોડ રાજસ્થાની શૈલીના છે. ઉંદાનવર્ગની સંસ્કૃત હસ્તપ્રત ઈ.સ.ની ૭મી સદીમાં કુચામાં પ્રચલિત બ્રાહ્મી લિપિમાં લખાયેલી છે. હોર્યુન્જી (જાપાન)ના મઠમાં સચવાયેલી ‘ઉષ્ણીય વિજયધારિણી'ની તાડપત્રીય હસ્તપ્રત ઈ.સ.ની ૮મી સદીની છે. એના અંતે આ સમયની પૂરી વર્ણમાલા આપવામાં આવી છે. ૧૬ સ્વરો, ૩૩ વ્યંજનો અને ક્ષ તથા ૭ જેવું મંગચિહ્ન એમ ૫૧ ચિહ્નો પ્રયોજાયાં છે. હલન્ત અક્ષરોની નીચે જમણી બાજુ ત્રાંસી રેખા કરેલી છે.૧૯
ગુજરાતમાં મૈત્રકકાલ દરમ્યાન અગાઉ કેટલાક અક્ષરોને મથાળે શિરોરેખા ઉમેરાવા લાગી; ઉ.ત. રૃ, ન, હ્ર ગુર્જર રાજાઓના હસ્તાક્ષરો ઉત્તરી શૈલીની લિપિમાં લખાયા. અંતર્ગત સ્વરચિહ્નો નાગરીની સમકક્ષનાં બન્યાં. અંતર્ગત ‘એ’ના સ્વરચિહ્નને પડિમાત્રા સ્વરૂપે લખાવાનું વલણ વધ્યું છે. સંયુક્તાક્ષરોમાં બંને વ્યંજનોની ઊંચાઈ સરખી જોવા મળે છે. અક્ષરોનો મરોડ ગોળ છે. ડૉ. બ્યૂલર અને ઓઝા આ સમયની ગુજરાત, મહારાષ્ટ્ર અને કર્ણાટકની લિપિને પશ્ચિમી લિપિ તરીકે ઓળખાવે છે. જો કે ગુજરાતની લિપિમાં દખ્ખણની શૈલીની સાથે રાજસ્થાની શૈલીની અસર પણ જોવા મળે છે. પ્રાકૃત વિશેષાવશ્યક વ્યાખ્યા (લગભગ ઈ. ૬૧૦)માં તત્કાલીન લિપિઓની યાદીમાં ‘લાટ લિપિ’ (પ્રા. નાતિપિ) જણાવવામાં આવી છે. તે પરથી ગુજરાતની આ લિપિને લાટ લિપિ તરીકે ઓળખાવી શકાય. ૨૦
ઈ.સ. ૪૦૦-૮૦૦ના લિપિ વિકાસના ગાળામાં ગોદાવરી-કૃષ્ણા પ્રદેશમાં આદ્ય કાનડી લિપિ વિકસી. કૃષ્ણા પ્રદેશની દક્ષિણના ભાગમાં સાતમી સદીમાં ગ્રંથ લિપિ વિકસી. આ લિપિ આરંભમાં તેલુગુ અને કન્નડ લિપિ જોડે ઠીક ઠીક સામ્ય ધરાવતી, પણ સમય જતાં ચાલુ કલમે લખવાથી ઊભી અને આડી રેખાઓને વળાંકદાર મરોડ આપવાથી તેમજ ક્યાંક ક્યાંક અક્ષરો વચ્ચે ગાંઠ બનાવવાની પ્રક્રિયાને લીધે આ લિપિએ વિશિષ્ટ રૂપ ધારણ કર્યું.
જુદાં જુદાં કાળનાં અંતર્ગત સ્વર ચિહ્નો, જોડાક્ષરો, સંકેતચિહ્નો અને અંક
ચિહ્નો
(o)Jaba
Plope
સંયુક્તાક્ષરો,
સંકેત ચિહ્નો
અંક ચિહ્નો
મૌર્યકાલીન
ક્ષત્રપકાલીન
ગુપ્તકાલીન
ઞામાં ડોમાભા શ થા ત
#_E © is 4
के मे थे के ने
+
0
૬¥Y=
39
૩
ok
...
લિથિસિસ મ
કે दावाजी
ન
+
મ
Ak
ધ
૩૫૦
तो ली थी मौक
£x જે સાધક + * 563 તેના સમચ્છે હૈં સ્થાવુર્ગ ક્ષમ પુનામુ 342;
Ań
0
वर्ष ૩. ૩, ૪ मी जो भोपो मो
A B માં તમન ૪ us:ż
સિંદુર મેં ત
~~
J
૨૩ ૭ ૨૦ - **** ૪૨ ૨ ૩૭ ૩ ૩ ૩૧૨ ૧૧ ૨૦
1
C
703 73