Page Text
________________
શાશ્વત સૌરભ ભાગ-૧
વાહન વૃષભ અને હાથમાં વરદ, ફળ, ત્રિશૂલ અને ઘંટા હોય છે. દેવગઢના પટ્ટમાં આ યક્ષિણીની પ્રતિમા આવેલી છે.
ચંદ્રપ્રભ
આઠમા તીર્થંકર ચંદ્રપ્રભનો વર્ણ શ્વેત, લાંછન ચંદ્ર કે બીજનો ચંદ્ર, કેવલીવૃક્ષ નાગકેશર, યક્ષ વિજય, યક્ષિણી ભૃકુટિ અથવા જ્વાલામાલિની, ચામરધારી દાનવીર્ય છે. આ તીર્થંકરની પ્રતિમાઓ દેવગઢના કિલ્લામાં, ગુજરાતમાં પ્રભાસપાટણના મુખ્ય દેરાસરમાં, ગિરનાર પર વસ્તુપાલ-તેજપાલની ટૂંકમાં, વંથલીમાં તેમજ આબુ અને શત્રુંજય પર આવેલી છે. શિલ્પમાં ચંદ્રપ્રભજીની બેઠેલી અને ઊભેલી પ્રતિમાઓ જોવામાં આવે છે.
યક્ષ વિજયનો વર્ણ નીલ, ત્રિનેત્ર, હંસનું વાહન, ચાર હાથમાં ફળ, પરશુ, અક્ષસૂત્ર અને વરદમુદ્રા. બે હાથ હોય તો ચક્ર અને વરદમુદ્રા હોય છે.
યક્ષિણી ભૃકુટિનો વર્ણ પીત્ત, હંસ કે સિંહનું વાહન ક્યારેક વરાહ પણ હોય છે.ચાર હાથમાં ખડ્ગ, શક્તિ, પુષ્પ અને પરશુ હોય છે. જ્વાલામાલિની સ્વરૂપમાં વર્ણશ્વેત, વાહન મહિષ હોય છે.
સુવિધિનાથ
નવમા તીર્થંકરનાં બે નામ છે, એક સુવિધિનાથ અને બીજું પુષ્પદંત. એમનું લાંછન મગર કે કરચલો, વર્ણ શ્વેત, કેવલવૃક્ષ નાગવૃક્ષ, યક્ષ અજિત, યક્ષિણી સુતારાદેવી અથવા મહાકાલી, ચામરધારી રાજા માધવતરાજ છે. આ તીર્થંકરની પ્રતિમાઓ ગિરનાર, શંખેશ્વર, ખંભાત, પ્રભાસ-પાટણ અને અમદાવાદમાં વાઘણ પોળમાં આવેલ દેરાસરમાં છે.
યક્ષ અજિતનો વર્ણ શ્વેત, વાહન કૂર્મ, ચાર હાથમાં બિજોરું, નકુલ, અક્ષસૂત્ર અને શક્તિ, ફળ, અક્ષસૂત્ર, વરદમુદ્રા હોય છે.
યક્ષિણી સુતારાદેવીનો વર્ણ શ્વેત, વાહન વૃષભ, ચાર હાથમાં કમંડલ, અક્ષમાલા, અંકુશ છે. મહાકાલી સ્વરૂપમાં વાહન કૂર્મ, ચતુર્ભુજમાં વજ, ફળ, વરદમુદ્રા અને મુદ્દગર હોય છે. શીતલનાથ
દસમા તીર્થંકર શીતલનાથનો વર્ણ સુવર્ણ, લાંછન શ્રીવત્સ, કેવલીવૃક્ષ બિલ્વ, યક્ષ બ્રહ્મ, યક્ષિણી અશોકા ચામરધારી રાજા સીમંધર છે. આ તીર્થંકરની પ્રતિમા આબુમાં
Jain Education International
૨૫૯
વિમલવસહિ, વંથલી, અંકલેશ્વર, પાટણ, અમદાવાદની મહુરત પોળમાં આવેલ દેરાસરમાં આવેલી છે.
યક્ષ બ્રહ્મનો વર્ણ શ્વેત, ચારમુખ, ત્રિનેત્ર, પદ્માસનનું આસન, આઠ હાથ હોય તો બિજોરું, મુદ્દગર, પાશ, અભય, નકુલ, મુદ્દગર, અંકુશ, અક્ષમાલા હોય છે.
યક્ષિણી અશોકાનો વર્ણ નીલ, પદ્માસન પર બેઠેલ, ચતુર્ભુજમાં વરદ, ફળ, પાશ અને અંકુશ અને વાહન વરાહનું હોય છે.
શ્રેયાંસનાથ
અગિયારમા તીર્થંકર શ્રેયાંસનાથનો વર્ણ સુવર્ણ, લાંછન ગેંડો, પવિત્ર વૃક્ષ તુમ્બર, યક્ષ ઈશ્વર, યક્ષિણી ગૌરી અથવા માનવી, ચામરધારી રાજા ત્રિપિષ્ટ વાસુદેવ છે. આ તીર્થંકરની પ્રતિમા સારનાથના જિનમંદિરમાં, આબુમાં વિમલવસહિ, શત્રુંજય અથવા શંખેશ્વરમાં આવેલી છે.
યક્ષ ઈશ્વરને ત્રિનેત્ર, વૃષભનું વાહન અને ચાર હાથમાં ત્રિશૂલ, દંડ, અક્ષમાલા અને ફળ અથવા બિજોરું, ગદા, નકુલ અને અક્ષમાલા હોય છે. આ યક્ષની પ્રતિમા કલકત્તાના ઇન્ડિયન મ્યુઝિયમમાં છે.
યક્ષિણી ગૌરીનું બીજું નામ માનવી છે. ગૌરવર્ણ, વાહન સિંહ, ચાર હાથમાં વરદ, કળશ, અંકુશ અને મુદ્દગર છે. શંખેશ્વરમાં તેની પ્રતિમા છે.
વાસુપૂજ્ય
બારમા તીર્થંકર વાસુપૂજ્યનું લાંછન મહિષ, કેવલીવૃક્ષ પાટલિક કે કદમ્બ, યક્ષ કુમાર, યક્ષિણી ચંડા કે ગાંધારી, ચામરધારી રાજા દરપિષ્ટ વાસુદેવ છે. આ તીર્થંકરની એક પ્રતિમા ઉત્તરભારતમાં ભાગલપુરના જૈન મંદિરમાં ઉપર મુજબના વર્ણનને મળતી આવેલી છે.
યક્ષ કુમારનું વાહન હંસ અને ચતુર્ભુજમાં બિજોરું, બાણ, નકુલ અને ધનુષ હોય છે. પરિકરોમાં આ યક્ષની પ્રતિમા મળે છે.
યક્ષિણી ચંડા કે ગાંધારીનો વર્ણ શ્યામ, વાહન અશ્વ અને ચાર હાથમાં વરદ, શક્તિ, પુષ્પ અને ગદા હોય છે.
વિમલનાથ
તેરમા તીર્થંકર વિમલનાથનો વર્ણ સુવર્ણ, લાંછન વરાહ,
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005126 |
| Book Title | Dhanyadhara Shashwat Saurabh Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nandlal B Devluk |
| Publisher | Arihant Prakashan |
| Publication Year | 2008 |
| Total Pages | 972 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 53 MB |