Page Text
________________
દ૬૫
પ્રતિભાઓ વ્યવસાયને બહુ નુકશાન થયું. આ સંઘર્ષનો સમય હતો. સ્વ. કે. કે. શ્રોફના પાંચ પુત્રો. તેમાં એક પુત્ર તે ચત્રભુજભાઈ. સ્વ. ચત્રભુજભાઈ (પિતા) ગોકીબહેન (માતા).
સ્વ. ચત્રભુજ શ્રોફે મુંબઈમાં સ્થાયી થવાનો પુરુષાર્થ આદર્યો. મંગળદાસ માર્કેટમાં તેમની કાપડની દુકાન હતી,
બીજા વિશ્વયુદ્ધની શરૂઆતમાં આર્થિક કટોકટીનો સમય હતો. ઈ.સ. ૧૯૩૦માં ભારતમાં સ્વાતંત્ર્યસંગ્રામના આંદોલનો શરૂ થયાં હતાં. ચત્રભુજભાઈ પણ રાષ્ટ્રીય ભાવનાઓથી રંગાયેલા હતા. તેમના કુટુંબમાં મ. ગાંધીજી, સુભાષબાબુ,
સ્વામી વિવેકાનંદ, કાર્લ માર્ક્સ વગેરે મહાનુભાવોની વિચારધારાઓનો અભ્યાસ થતો અને સૌ તેને આચરણમાં મૂકતા હતા. તેમાં કે સ્વામી વિવેકાનંદના વિચારોનો વિશેષ પ્રભાવ, જેના પરિણામે ચત્રભુજભાઈના એક પુત્ર આનંદજીભાઈ રામકૃષ્ણ મીશનમાં જોડાયા હતા.
ચત્રભુજભાઈનાં સંતાનો : પાંચ પુત્રો અને એક પુત્રી. (૧) દેવીદાસભાઈ, (૨) ચાંપરાજભાઈ, (૩) ગોવિન્દજીભાઈ, (૪) આનંદજીભાઈ, (૫) કાંતિસેનભાઈ-નંદિનીબહેન.
ચત્રભુજભાઈ ધ્યેયનિષ્ઠ અને ઉચ્ચ આદર્શ ધરાવનારા વ્યક્તિ. વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજીમાં ઊંડો રસ. પોતાની જરૂરિયાતની વસ્તુ જાતે બનાવી લેનારા. સંતાનોને પણ આત્મનિર્ભર થવાનું શીખવ્યું. બ્રિટિશરોથી ચડિયાતા થવાની ઇચ્છા તેઓ ધરાવતા હતા. ઘરમાં જ નાનકડી લાઇબ્રેરી.
થી પુસ્તકોની મદદથી સમગ્ર પરિવારે દુનિયાના ઉદ્યોગોની ઓળખસમજ મેળવી લીધેલી. રસોડામાં નાનકડું પણ કાર્યક્ષમ સાધનો સાથેનું વર્કશોપ અને લેબોરેટરી તથા બાથરૂમમાં ફોટોગ્રાફી માટેના ડાર્કરૂમ બનાવેલાં. રસોડામાં ઉદ્યોગોનું શિક્ષણ અને તાલીમ મળ્યાં. તેઓ નો, ક્રીમ, હેરઓઇલ, પેઇનબામ, પર્યુમ્સ જેવી અનેક વસ્તુઓ કીચન લેબોરેટરીમાં બનાવતાં હતા.
ધર્મનિષ્ઠ અને કર્મનિષ્ઠ માતાપિતાએ સંતાનોને વ્યક્તિગત જીવનમાં અને કાર્યક્ષેત્રમાં ગીતા અને ઉપનિષદના આદર્શો
અને ઉપનિષદના દશ પ્રમાણે જીવતાં શીખવ્યું. શ્રી કાંતિસેનભાઈએ જણાવ્યું છે કે “એમણે અમને પાંચ ભાઈઓ અને એક બહેનને સરસ ‘સહવિર્યમ્' શીખવ્યું. બધાં જ કામોમાં-રમતોમાં શ્રેષ્ઠતાની સમજ આપી. અલગ વ્યક્તિ તરીકે નહિ, પણ સાથે મળીને.” ફળની અપેક્ષા વિના કાર્ય કરતાં રહેવાનું, સ્વાવલંબી બનવાનું અને ક્યારેય નકારાત્મક વલણ નહિ રાખવાનું શીખવ્યું.
સંતાનોના ઘડતરમાં પિતા કરતાં યે વિશેષ પ્રભાવ માતા ગોકીબહેનનો. “મા”એ ત્રણ બાબતો પર વિશેષ ભાર મૂકેલો. કર્તવ્યનિષ્ઠા, સંપૂર્ણપણે આત્મસમ્માનની ભાવના અને સમજપૂર્વકની કરકસર. સંતાનોને નિર્ભીકતાનો પાઠ આપ્યો. પોતાના આચરણ દ્વારા ઉત્તમ જીવન જીવવાનો, કર્તવ્યપાલનનો રાહ ચીંધ્યો. શ્રી કાંતિસેનભાઈએ “એકસેલના પ્રારંભના દિવસોની વાત કરતાં જણાવ્યું છે કે “રસાયણનું કારખાનું એટલે ૨૪ કલાક પ્રોસેસ ચાલુ હોય, ત્રણ પાળી હોય, એટલે “મા”ને રાતની ચૂંટીવાળાની ચિંતા. સવારના ત્રણ વાગ્યે ચા બનાવવાનું કરે. સારે નસીબે તે વખત ચાલીશ જેટલા જ લોકો. એટલે બધાની અંગત રીતે અમારા જેટલી જ કાળજી રાખે, તબિયતની પણ. દવાદારૂ કરવાની આવડત, કંઈક દેશી દવાઓ પોતે જ બનાવે, સામે બેસાડીને ખવડાવે. એમના આરોગ્ય માટે બધાંને છાશ અને કેળા આપે. પછી તો મદદમાં રસોયો હતો એટલે સાથે જમવાની પ્રથા શરૂ થઈ. જે આજે પણ (એકસેલની) બધી જ ફેકટરીઓમાં ચાલુ છે. બધાને એક જ સરખો ખોરાક, એક સરખી થાળી, એક જગ્યા પર અમે એમ કહીએ છીએ કે સહનાવવતુ–સહનૌભુનક્કુ' ન હોય તો સાચું “સહવિર્યમ્' શક્ય જ ન થાય, જેનો અમે ૬૦ વર્ષથી અનુભવ કરતાં જ રહ્યા છીએ, એટલે માલિક કામદાર જેવા ભેદભાવભર્યા સંબંધો કાર્યક્ષેત્રમાં તો ન જ રહે.” | ‘એકસેલ'ની સફળતાનાં મૂળિયાં આ ભાવનાની ભૂમિમાં રોપાયાં અને વિશાળ વટવૃક્ષ બન્યું.
ગોકીબહેન માત્ર તેમનાં પોતાનાં સંતાનોનાં જ “મા” નહોતાં, પરંતુ સમગ્ર એકસેલ પરિવારનાં “મા” હતાં. એક્સેલના શરૂઆતના દિવસોમાં રસોડાની જવાબદારી મા ઉપર જ રહેતી. એક વખત તેમને તીર્થયાત્રામાં જવાનું નિમંત્રણ મળ્યું ત્યારે તેમણે કહેલું કે “મારી જાત્રા તો એક્સેલમાં સૌને જમાડવામાં રહેલી છે.” “મા”ને માટે માનવસેવા એ જ પ્રભુસેવા હતી. તેઓ સંપૂર્ણપણે કર્મયોગી હતાં. સંયુક્ત કુટુંબની જવાબદારીનું દિવસભર-૨૪ કલાક વહન કરતાં હતાં.
“મા” તેમના પાંચે ય પુત્રોને ગર્વથી પાંચ પાંડવ' તરીકે ઓળખાવતાં હતાં. ઉદાર મતનાં મા એ પુત્રોને તેમનાં લગ્ન માટેની પસંદગીમાં સ્વતંત્રતા આપી હતી, તો પુત્રી નંદિનીને એ જમાનાના જ્ઞાતિના રૂઢિચુસ્ત ધોરણોની સામે થઈને વિશેષ અભ્યાસ કરાવ્યો. માનવસેવાના ઉદાત્ત આશય સાથે ડૉકટર બનાવી.
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005123 |
| Book Title | Pathdarshak Pratibhao |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nandlal B Devluk |
| Publisher | Arihant Prakashan |
| Publication Year | 2005 |
| Total Pages | 834 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 41 MB |