________________
પ્રતિભાઓ
sou છે. પ્રગતિના શ્રીગણેશ ચરોતરથી થયા કહી શકાય. પાટીદારો શબ્દ છે કુટુંમ્બિરન! એમાંથી કુટુંબી થયો. નરસિંહરાવ દીવેટીઆ 'દેશના પ્રત્યેક પ્રાન્તમાં ગયા અને સ્થિર થયા. પાટીદારો આફ્રિકા માનતા કે એમાંથી ત્રણ શબ્દો આવ્યા-કુર્મી, કુળબી અને કુણબી. ગયા....ટકી રહ્યા....સમૃદ્ધ થયા, આફ્રિકાથી ઇંગ્લેન્ડ, કેનેડા, કુણબી પાછળથી કણબી બન્યો...કડવા અને લેઉવા....એક સૂત્ર અમેરિકા વગેરે આખી દુનિયાના દેશોમાં ફેલાયા...નવા નવા કહે છે કે આ લવ અને કુશમાંથી આવ્યા છે....વાસ્તવમાં, કુર્મી ધંધાઓમાં જોતરાયા અને સફળ થયા.” (એજન, પૃ. ૩૮૬) જાતિ પંજાબમાં લેવા અને કરડ વિસ્તારમાં ફેલાયેલી હતી. સમય ચન્દ્રકાન્ત બક્ષી-પ્રસિદ્ધ નવલકથાકાર, પત્રકાર અને
જતાં આ જાતિઓ દક્ષિણ તરફ ફેલાતી ગઈ અને પોતાનાં મૂળ પ્રવાસલેખક-તેમના “મહાજાતિ ગુજરાતી' પુસ્તક (પ્ર. આ.
ભુલાઈ ન જાય એ માટે એમણે કરડવા કે કડવા તથા લેઉવા
ભુલાઇ ન જાય એ માટે એમણ કરડવા કે કડવા ૧૯૮૧)માં પટેલો વિશે નોંધે છે : “પાટીદારોની વસતી ગણતરી વિશેષણો ધારણ કર્યો.” ('૫૩૪, ૩૫). શક્ય નથી.....પાટીદાર આખી દુનિયામાં પથરાઈ ગયા “મહાજાતિ ગુજરાતી' પુસ્તકમાં ચન્દ્રકાન્ત બક્ષીએ પટેલ છે...મિસ્ટર પટેલ એ ગુજરાત બહારના હિન્દુસ્તાન માટે ‘મિસ્ટર કોમે કેવી કેવી વિભૂતિઓ પેદા કરી છે તેની પણ લાંબી સૂચિ ગુજરાતી’ છે. એની સોદાગીરીમાં હિમ્મત, હિકમત અને હુન્નર ' રજૂ કરી છે : “સર્વપ્રથમ સરદાર-કરમસદના લેઉવા પાટીદાર છે....પટેલને મદદ કરવા માટે કોઈ સામાજિક કે ધાર્મિક વલ્લભભાઈ પટેલ, ભારતના બિસ્માર્ક, જે ઇતિહાસમાં અમીટ પ્રતિષ્ઠાનની જરૂર નથી. દરેક પટેલ પોતે જ એક સંસ્થા છે. સ્થાન પામી ચૂક્યા છે એમના મોટાભાઈ વિઠ્ઠલભાઈ પટેલ તાન્ઝાની હોય કે નેપાળ હોય, હ્યુસ્ટન હોય કે તેનોવર-પટેલ લેજિસ્લેટીવ એસેમ્બલીના પ્રથમ સ્પીકર હતા. સોજિત્રાના પોતાનું ગાડું હંકારી લે છે !...પોતાના પર હસતા રહેવાની એક ભાઈકાકા અથવા ભાઈલાલભાઈ પટેલ, વલ્લભ વિદ્યાનગરના ગજબનાક ખેલદિલી પટેલો પાસે છે.....ગુજરાતમાં ભાગ્યે જ જન્મદાતા, લેઉવા પટેલ હતા. મફતલાલ ગગલભાઈનું મફતલાલ કોઈ ગામ હશે જેને પોતાના પટેલ કે પાટીદાર કે કણબી નહીં ઉદ્યોગ-ઘરાણું ભારતમાં ત્રીજે નંબરે છે.....એ ઉત્તર ગુજરાતના હોય.” (પૃ. ૩૩)
કડવા પાટીદાર......‘નિરમા' સૌન્દર્ય સાબુ, કપડાં ધોવાના સાબુ લેખક જ્હોન ડો બ્રિટન અને યુરોપ
અને પાવડર, ટૂથપેસ્ટ તેમજ અન્ય સંબદ્ધ વસ્તુઓના નિર્માતાઅમેરિકામાંની પટેલોની સર્વવ્યાપકતા જોઈ આશ્ચર્યચકિત થઈ
ઉદ્યોગપતિ કરસનદાસ પટેલ ઉત્તર ગુજરાતના કડવા પટેલ છે. ગયા છે. તેઓ જગપ્રસિદ્ધ અંગ્રેજી સામયિક “રિડર્સ ડાયજેસ્ટ'
કેડિલા’ ની મુદ્રા ધરાવતી દવાઓ-ઇજેકશનો આદિના નિર્માતા (સપ્ટેમ્બર, ૧૯૯૮)માં પ્રકાશિત તેમના એક લેખમાં પટેલો વિશે
રમણભાઈ પટેલ ચરોતરના લેઉવા પાટીદાર છે. “ઇકો’–‘ટોના’ લખે છે : “જો તમે પટેલ હો, તો તમને ક્યાંય એકલતા નહિ
જેવી દેશભરમાં સુપ્રસિદ્ધ ટૂથપેસ્ટના નિર્માતા અને ‘પટેલ
શારદાબેન ઇન્દુભાઈ ઇકોવાળા ચેરીટેબલ ટ્રસ્ટ' દ્વારા સાલે. જગતમાં તમે ગમે ત્યાં જાઓ, તમને હંમેશાં કોઈક પટેલ મળી રહેશે.....ફિીજીમાં પટેલ..ત્યાં પટેલ સર્વસામાન્ય નામ
હૉસ્પિટલો, એબ્યુલન્સો, આરોગ્યકેન્દ્રો, પુસ્તકાલયો, છે. ન્યૂ ફાઉન્ડલેન્ડના સેન્ટ જ્હોન્સમાં ડૉ. ડી. પી. પટેલ અને
બાલમંદિરો, હાઈસ્કૂલો, કૉલેજો, સભાગૃહો વગેરે બાંધવા એ. પી. પટેલ છે!...બ્રિટનમાં...પશ્ચિમના જગતના દૂરદૂરના
ચલાવવા માટે કરોડો રૂપિયાનાં દાન કરનાર ઇન્દુભાઈ પટેલ
ધર્મના લેઉવા પટેલ છે. મોટી કૉલેજો અને હોસ્પિટલો ખડી ખૂણાઓમાં પટેલ એ એક સર્વવ્યાપી કોમનું નામ છે.” (પૃ. ૪૯
કરનાર ધરમસી દેસાઈ નડિયાદના લેઉવા પટેલ છે. પ૩)
–લે.)....
વિખ્યાત ધારાશાસ્ત્રી રજની પટેલ સારસાના લેઉવા કેવા છે આ પટેલો? તેમની ખાસિયતો અને વિશેષતાઓ
પાટીદાર છે. (તેમની પૌત્રી અમિષા પટેલ હિન્દી સિનેમાક્ષેત્રની વિશે પણ વિવિધ લેખકોએ ઘણું લખ્યું છે. ચન્દ્રકાંત બક્ષી તેમના
પ્રસિદ્ધ અભિનેત્રી છે.—લે.) ભૂતપૂર્વ ગૃહમંત્રી હીરુભાઈ પટેલ ‘મહાજાતિ ગુજરાતી' પુસ્તકમાં પટેલોની વિશેષતા વિશે આવું ધર્મજના છે. અને લેઉવા છે.....જૂના આઈ.સી.એસ. અફસરોમાં વર્ણન કરે છે : “પાટીદારની જીભ અન્ય ગુજરાતીઓને જરા
આઈ. જી. પટેલ અને બી. આર. પટેલ આવે છે. આઈ. જી. ધારદાર લાગે છે, પણ એમાં ધરતી ફાડીને ધન પેદા કરનારની
પટેલ રીઝર્વ બેંકના ગવર્નર છે. નડિયાદના લેઉવા પાટીદાર ખુમારી છે...ગુજરાતની હિન્દુ વસ્તીનો ચોથો ભાગ લેઉવા અને બાબુભાઈ જશભાઈ પટેલ ગુજરાતના સન્માનનીય કડવા પાટીદારોનો છે એવું એક સૂત્રનું કહેવું છે. આ ખેડૂત મુખ્યમંત્રી...(સૌરાષ્ટ્રના લેઉવા પટેલ કેશુભાઈ પણ ગુજરાતના
જાતિને માટે વપરાતા શબ્દોનો ઇતિહાસ રસિક છે. મૂળ સંસ્કૃત મુખ્યમંત્રી બન્યા હતા.—લે.) સોજિત્રાના લેઉવા પાટીદારોમાં.... 77
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org