Page Text
________________
૫૪૬
કરી તેમણે એમ.એસ. યુનિવર્સિટીમાંથી એમ.એસ.સી.ની ડિગ્રી પ્રાપ્ત કરી. ઈ.સ. ૧૯૩૭ થી ઇ.સ. ૧૯૪૬ સુધી એ જ યુનિવર્સિટીના ભૌતિકશાસ્ત્ર વિભાગમાં અધ્યાપન કાર્ય કર્યું. ઇ.સ. ૧૯૪૬માં અમદાવાદની એમ.જી. સાયન્સ ઇન્સ્ટિટ્યૂટમાં જોડાયા. અહીં આવી તેમણે વિજ્ઞાનક્ષેત્રે અનુસ્નાતક શિક્ષણ અને સંશોધનપ્રવૃત્તિને ખૂબ જ વેગ આપ્યો. સંશોધનક્ષેત્રમાં તેમના પ્રથમ શિષ્ય એન.વી. પંડ્યાને સાથે રાખી એમણે એક્સ-કિરણો પર કેટલાક લેખો લખ્યા. વધારામાં યુનિવર્સિટી ગ્રાન્ટ્સ કમિશનની એક પરિયોજના પણ પૂરી કરી.
ઇ.સ. ૧૯૫૯માં ડૉ. પાઠક ગુજરાત યુનિવર્સિટીના ભૌતિક શાસ્ત્રના અનુસ્નાતક શિક્ષણ અને સંશોધન-વિભાગના પ્રાધ્યાપક અને અધ્યક્ષ બન્યા. તેઓ સેવાનિવૃત્ત થયા ત્યાં સુધી પોતે પી.એચ.ડી.ની ડિગ્રી મેળવી નહોતી છતાં તેમણે પાંચ વિદ્યાર્થીઓને માર્ગદર્શન આપ્યું અને પી.એચ.ડી.ની ડિગ્રી અપાવી. તેઓ ઇ.સ. ૧૯૭૭માં નિવૃત્ત થયા. નિવૃત્તિ બાદ તેમણે આપેલી શૈક્ષણિક સેવાઓની કદરરૂપે તેમને સન્માનનીય પ્રાધ્યાપક તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા. આ સ્થાન પર તેમણે ઇ.સ. ૧૯૮૧ સુધી સેવા આપી.
ગુજરાત યુનિવર્સિટીના ઉપક્રમે તેમણે અધાતુઓના ઉષ્મીય વિસ્તરણ ઉપર સંશોધન શરૂ કર્યું. તેને લગતા કેટલાક લેખો પણ પ્રગટ કર્યા. આ વિષયને લગતો એક અમેરિકન આંતરરાષ્ટ્રીય કાર્યક્રમ યોજાયો હતો. ડૉ. પાઠકને એ કાર્યક્રમમાં ભાગ લેવાનો લાભ સાંપડ્યો હતો. તેમના ૪૦ જેટલા નોંધપાત્ર સંશોધનલેખો આંતર્રાષ્ટ્રીય નામના ધરાવતાં સામયિકોમાં પ્રકાશિત થયા છે. ગુજરાતી તેમજ અંગ્રેજી ભાષામાં તેમણે ૧૨ પાઠ્યપુસ્તકો લખ્યાં છે. આ પુસ્તકો દ્વારા ગુજરાતના ભૌતિક વિજ્ઞાનના શિક્ષણને તેમણે માતબર બનાવ્યું છે.
શિક્ષણક્ષેત્રે તેમણે કરેલી અનુપમ પ્રવૃત્તિ બદલ ઇ.સ. ૧૯૮૯માં અમેરિકાની આંતરરાષ્ટ્રીય ફાઉન્ડેશન સંસ્થાએ ડૉક્ટર ઑફ સાયન્સની માનાઈ પદવી આપી હતી. ઇ.સ. ૧૯૭૦માં વિજ્ઞાનને શિક્ષણ સુધારણા કાર્યક્રમના ઉપક્રમે ભારત-સરકારે તેમને અમેરિકા મોકલ્યા હતા.
અમેરિકાની ઇન્ટરનેશનલ સ્ટાર રજિસ્ટ્રી સંસ્થાએ પ્રા. પાઠકને તેની યાદીમાં સમાવી તેમની કીર્તિમાં ખૂબ વધારો કર્યો છે. ડૉ. પાઠકની ઉજ્વળ શૈક્ષણિક કારકિર્દીના પરિપાકરૂપે પૃથ્વીથી આશરે ૩૫૦ પ્રકાશવર્ષ દૂર અંતરિક્ષમાં આવેલા ક્રમાંક ૮૪૧૮૮૧૨૮૮ તારાને “ડૉ. પાઠક તારો' એવું નામ આપ્યું છે.
પથપ્રદર્શક આ તારો ધ્રુવ મત્સ્ય તારકવૃંદ નજીક આવેલા કાલિય તારકવૃંદમાં સ્થિત છે.
, પ્રવીણચંદ્ર ચીમનલાલ પરીખ
ભારતીય સંસ્કૃતિના વિદ્વાન, સંશોધક અને લેખક પ્રવીણચંદ્રનો જન્મ ખેડા મુકામે ઇ.સ. ૧૯૩૭ના માર્ચની ૨૬મી તારીખે થયો છે. તેમણે પ્રાથમિક તથા માધ્યમિક શિક્ષણ મહેમદાવાદમાં લીધું. અમદાવાદમાં અભ્યાસ કરી ઇ.સ. ૧૯૫૯માં બી.એ. થયા. ઇ.સ. ૧૯૬૧માં તેમણે એમ.એ. કર્યું. એમ.એ.માં ભારતીય સંસ્કૃતિ વિષયમાં તે પ્રથમ આવ્યા હતા. આ સિદ્ધિ માટે ગુજરાત યુનિવર્સિટીએ તેમને શેઠ ચીનુભાઈ લલ્લુભાઈ મહેતા સુવર્ણચંદ્રક એનાયત કર્યો હતો. તેમણે ગુજરાતમાં બ્રાહ્મીથી નાગરી સુધીનો લિપિવિકાસ” એ વિષય પર સંશોધન કરી ગુજરાત યુનિવર્સિટીને મહાનિબંધ આપ્યો. ઇ.સ. ૧૯૬૭માં ગુજરાત યુનિવર્સિટીએ તેમને પી.એચ.ડી.ની ડિગ્રી આપી. આ સંશોધન માટે ઇ.સ. ૧૯૮૧માં સુરતની નર્મદ સાહિત્ય સભાએ વર્ષ ૧૯૭૧-૭૫ના સમયગાળાનો નર્મદચંદ્રક ડૉ. પરીખને આપ્યો.
ઇ.સ. ૧૯૬૪ થી ઇ.સ. ૧૯૭૫ સુધી રાજકોટની વિરબાઈમા મહિલા કૉલેજમાં ભારતીય સંસ્કૃતિના અધ્યાપક તરીકે તેમણે સેવા આપી. ઇ.સ. ૧૯ થી તેઓ ભો.જે. અધ્યયન અને સંશોધન વિદ્યાસભાના રીડર બન્યા. ૧૯૮૨ થી તે જ સંસ્થાના નિયામક અને પ્રાધ્યાપક તરીકે નિયુક્ત થયા. તેમનાં માર્ગદર્શન હેઠળ સાત વિદ્યાર્થીઓએ પી.એચ.ડી.ની ડિગ્રી પ્રાપ્ત કરી છે.
ઇતિહાસ સંસ્કૃતિ, ધર્મ, પુરાતત્ત્વ જેવા વિષયો પર તેમણે લખેલા ૧૪૧ લેખો ગુજરાતી, હિંદી અને અંગ્રેજી સામયિકોમાં પ્રકાશિત થયા છે. તેમણે ૩૪ પુસ્તકો લખ્યાં છે જેમાં ગુજરાતમાં બ્રાહ્મીથી નાગરી સુધીનો લિપિવિકાસ', ભારતનો સાંસ્કૃતિક ઇતિહાસ, ભારત-દર્શન, મધ્યકાલીન ભારતમાં આર્થિક જીવન અને સંગઠન, ભારતીય પ્રાચીન શિલ્પકલા, ભારતીય સિક્કાશાસ્ત્ર અને અમદાવાદમાં ભદ્ર વિસ્તારનાં મંદિરોનો સમાવેશ થાય છે.
ભો.જે. વિદ્યાભવનના સંશોધન વૈમાસિક ‘સામી’ના તેઓ સંપાદક રહી ચૂક્યા છે. “ગુજરાતનો રાજકીય અને સાંસ્કૃતિક ઇતિહાસ’ એ મહાગ્રંથના ભાગ ૮ અને ૯ના તેઓ સહસંપાદક છે. ગુજરાત ઇતિહાસ પરિષદના મંત્રીપદે તથા પ્રમુખપદે રહી તેમણે નોંધપાત્ર સેવા આપી છે. ભાગવત મહાપુરાણ ગ્રંથની સટીક આવૃત્તિ તૈયાર કરવામાં તેઓ જોડાયા
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005123 |
| Book Title | Pathdarshak Pratibhao |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nandlal B Devluk |
| Publisher | Arihant Prakashan |
| Publication Year | 2005 |
| Total Pages | 834 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 41 MB |