________________
૧૪૦
પથપ્રદર્શક વિનોબા ઉપરની તેમની ભક્તિએ, તેમની રોજનીશીમાં સાવરકુંડલા જેવા નાના ક્ષેત્રમાં ઊછર્યા, ત્યાંની પ્રેરણાદાયી સૂત્રો લખાવ્યાં છે. તેમાંનું એક
લોકશાળામાં પાયાની કેળવણી લઈ, અમેરિકા જઈ કુશળ દિવસે–સેવાકાર્યમાં તન્મયતા : રાત્રે-નામસ્મરણમાં
ઇજનેર બની, માતૃભૂમિની સેવા અર્થે ગુજરાત-અમદાવાદમાં તન્મયતા જેનું એક લક્ષણ નિઃસ્વપ્ન નિદ્રા-રામ-હરિ. સ્થિર થયા. એક વિશિષ્ટ પ્રકારની ફેકટરીનું સર્જન કર્યું. (વિનોબા)”
કારખાનામાં પણ પરિવારની ભાવના સર્જી શકાય-એ ગાંધી
તત્ત્વબોધને ચરિતાર્થ કરી રહ્યા હતા. હજુ તો આ છોડ ખીલ્યાને જીવનસ્મૃતિ પરિવાર તેના આવાં બાપુ-વિનોબા
આઠ-દસ વર્ષ માંડ થયાં ત્યાં તેનો માળી અકસ્માતમાં ઝડપાયો. પરિવારથી પુષ્ટ હતો અમે તેમની પ્રેરણા મેળવતા રહેતા. હવે
તેઓ પોતાની કૉન્ફરન્સમાં જર્મની ગયા હતા, પૂરી તંદુરસ્તીદિવસે દિવસે એ પેઢી અસ્ત થતી જાય છે. ત્યારે મદાલસાબહેન
તન અને મનથી પ્રસન્ન એવા આ નવલોહિયાને હૃદયના આઘાતે જેવાં માઝુમહિમાશાળી વડીલો જતાં તેમનું સ્થાન કેમ પુરાશે
ઘાત કરી, વિદેશમાં જ એના પ્રાણ હર્યા! તેની સહજ ચિંતા થાય છે. સદ્ગતના આત્માને વંદના.
કિશોરભાઈનો ઉછેર શશીબહેનને હાથે થયેલ. શશીબહેન ૨૨. ગુરુજી નારાયણ તપોધન
ભટ્ટ એટલે આજીવન સમાજ-સેવિકા, આધ્યાત્મિક ગજવેલની (અવસાન : ૭-૬-૨૦૦૦).
દીવીમાં સદા સ્નેહ સીંચતું, સદા બળતું, છતાં સતત ફોરતું જૂન માસની ૭મી તારીખે શ્રી નારાયણભાઈએ દેહમુક્તિ
અત્તરનું પૂમડું. તેમનું ધૈર્ય અને તિતિક્ષા ભલભલાને પ્રેરણા અને સ્વીકારી. સ્વરાજ્યના પહેલા દસકામાં, રેડિયો ઉપર તેમનાં
આશ્વાસન આપે. પણ આ પ્રસંગે તેમનેય કારી ઘા લાગ્યો. હજુ સંગીતમય ગીતોનો ગુંજારવ દેશભક્તિ પ્રેરતો, પોતે સ્વરકાર,
તો અમેરિકા પુત્ર પરિવાર સાથે ગયે માંડ માસેક થયો હશે ત્યાં સંગીતકાર, સાહિત્યકાર યુનિ.ની માસ્ટર ડિગ્રી ધરાવતા છતાં
તરત પાછા આવવું પડ્યું. તેમના પત્રમાં તેમનું આર્ત-માતૃહૃદય પ્રાથમિક શિક્ષણને જ તેમણે પોતાનું કાર્યક્ષેત્ર ગણી અનેક ઊગતા
આ રીતે પોકારી ઊઠે છે : શિક્ષકોને માર્ગદર્શન પૂરું પાડ્યું. શિક્ષકની નિષ્ઠા અને દૃષ્ટિ પૂરાં “મનુભાઈ! કિશોર એટલે મારે માટે સુખની સીમા! પાડ્યાં. છેલ્લા બે વરસથી અમારો પ્રત્યક્ષ અને પત્ર દ્વારા સંપર્ક કિશોર એટલે મારા સ્વપ્નાની સાકારમૂર્તિ! આજે તેની વિદાય રહેતો. દરેક પત્રમાં તેમનું એકાદું કાવ્ય તો હોય જ! આ કેવળ અસહ્ય વેદના આપે છે. જેટલું સુખ-શાંતિ-આનંદ આપ્યાં કાવ્ય નહીં, પણ જીવનસ્મૃતિ પ્રત્યેની તેમની પ્રેમાંજલિ હતી. તેટલાં જ આજે દુઃખની ખીણમાં પડ્યાં. સુખને શિખરે તેઓ સ્વાતંત્ર્ય સૈનિક હતા, રાષ્ટ્રભક્ત હતા, નવી પેઢીના
પહોંચાડનાર પણ કિશોર, અને દુઃખની ગર્તામાં ધકેલનાર પણ ઘડવૈયા હતા એટલે તેમણે લખેલ સાહિત્યમાંથી પસંદ કરી તેમનું કિશોર !” યોગ્ય સંભારણું કરવું રહ્યું.
આને કુદરતની લીલા કહેવાય કે માનવીની કૂર અને ‘નર કરણી કરે તો નારાયણ બને' આ સત્ર તેમણે ભયંકર મશ્કરી કહેવાય? જયારે શશીબહેનની જ આ સ્થિતિ છે ચરિતાર્થ કર્યું. તેઓ કેવળ હરિજનોના જ આદર્શ ગુરુ ન રહેતાં ત્યાં જીવનસંગિની હર્ષાબહેન અને પુત્રી બેલડી નેહા-જિજ્ઞાની સંસ્કારી સમાજના ગુરુ પણ વિદ્યાબળે અને તપોબળે નીવડ્યા! શું સ્થિતિ હશે ? એમની ઊર્ધ્વગતિ જ હોય!
કિશોરભાઈ બહુ નાની વયે, સૈકાનું કામ દસકામાં કરી ૨૩. શ્રી કિશોર ડી. વ્યાસ
જાય તે રીતે વર્યા. સુંદર સર્જન કર્યું, લક્ષ્મી પ્રસન્ન થઈ આવવા
લાગી તેમ તેમ ગાંધી માર્ગની ટ્રસ્ટીશિપને અનુસરતા ગયા. (અવસાન : ૧૬-૬-૧૯૯૯)
તેમના પરિવારમાં અધ્યાત્મિક અને ગાંધી સંસ્કારની જે પીઠિકા ઘણી વખત આકસ્મિક અને દિલને આંચકો આપનાર છે, તે આ પરિવારને સદા બળ આપ્યા કરો. જીવનસૃતિની અવસાનોની નોંધ લેતાં કલમ ઠંડી પડી જાય છે. હૃદયના ભાવ
મઘમઘતી વાટિકામાંથી અકાળે ચૂંટાયેલ આ સન્મિત્રને, હૃદયની આંખે આવી આંસુરૂપ ઓગળી જાય છે. ભાઈ કિશોરભાઈ એક
શ્રદ્ધાંજલિ સાથે એમના સમગ્ર પરિવારને ઊંડી દિલસોજી એવા જ સ્વજન હતા. આંબલી–બોપલ રોડ ઉપરનું ઇન્ડકટોથર્મ પાઠવીએ છીએ. (ઇન્ડિયા) એમનું અનોખું સર્જન હતું.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org