________________
માટે આપણે બનાવટી પૃથ્વીના ગોળા તરફ તાક્યા કરવું પડે છે. બનાવટી નદીઓ, બનાવટી સમુદ્રો, બનાવટી પહાડે અને બનાવટી નગર વિગેરે તરફ સાવધાનતાપૂર્વક જોયાં કરવું પડે છે. એવાં અનેક ઉદાહરણે સ્પષ્ટ પ્રતીત છે. પરંતુ જ્યારે આપણે પરિપકવ વચના થઈએ છીએ ત્યારે એવાં અર્થ ક્રિયાશૂન્ય હિંગલા પતિયાને અડતા પણ નથી, ચિત્તવૃત્તિ કેળવાયા પછી કલ્પિત વાતે કરતાં વ્યવહારૂ વાતે વિશેષ લાભ કરે છે અને ભેગેલિક પંડિત કાંઈ નિરંતર જ પિતાના ગજવામાં નકશાઓને થેકડે રાખી મૂકતું નથી. જે આપણે બાલ્યાવસ્થામાંથી પરિપકવ થતાં સુધી ઉપર જણાવ્યા પ્રમાણે કાંઈ ફેરફાર ન કરીએ અને બાલકની ઢિગલા પિતીયાની રમતને જ ચુસ્ત શ્રદ્ધાપૂર્વક વળગી ૨હીએ તે તેમ ચાલે ખરૂં? આટલા વિશાળ સંસારમાં એ એક પણ મનુષ્ય દેખાય છે જે પિતાની બાલકતાને જ પૂર્ણ પણે જાળવી રહ્યો હોય? હું તે માનું છું કે આ પણ પ્રત્યેક સામગ્રીઓને પરિસ્થિતિ પ્રમાણે આપણે ફેરવ્યા કરીએ તે જ આપણે વિકાસ આગળ વધી શકે છે–સામગ્રીઓમાં ફેરફાર કરે એમાં કાંઈ આપણું વડિલોનું આપણે અપમાન કરતા નથી, ઉલટું તે વડિલેના લક્ષ્ય સુધી પહોંચવા માટે જ જેમ આપણે ગુલાબના છોડની કલમે કરીએ છીએ તેમ આપણું પારંપરિક સામગ્રીએની કલમે કરવી આવશ્યક છે. કેટલાક તે પ્રસંગે જ એવા આવે છે કે જેમાં કુદરત જ આપણને ફેરવી નાંખે છે.
