________________
૧૭૦
કરાવીએ તે કેટલું અધુ: અનુચિત છે અને વર્ષમાનની આશાતના કરનારું છે–હુ એમ કહું કે, તે મહાપુરૂષે પેાતાના પવિત્ર મુખે મારા પિતાનું જીવનચરિત્ર કહ્યું હતું, તમે તેમ કહેા કે, તે મહાપુરૂષે અમારાં વહાલાં સગાંઆને પણ સભાયાં હતાં અને અક્ષય કુમારની પાસે આાપણા વડિલ, ધના ધારી સુશ્રાવક કુંવરજીભાઈનાં વખાણ કર્યાં હતાં. એ બધું કાંઈ ઋસંભવતું નથી, તેમ તે નિષેધ્ય પણ નથી. પર`તુ આપણા તરફથી કહેવામાં આવતી એવી એવી નિર્મૂળ હકીકતા આપણી મૂર્ખતાને જ સાબીત કરે છે. આચાય હેમચંદ્રે પાતે અનાવેલા વીર ચરિત્રમાં () વમાનને શ્રીમુખે રાજા ‘કુમારપાળની પ્રશંસા કરાવીને તેને ખુશ કરવાના જે લાવા લીધા છે તે, ઉપર જણાવેલાં વખાણ કરતાં ઓછા ઉતરે તેમ નથી. આ જાતના બીજા અનેક કલ્પિત ઉલ્લેખોથી વીરરિત્રની ઐતિહાસિકતામાં કેટલી બધી ખેાટ આવી છે? તેના જવાબ એક ઐતિહાસિક સિવાય બીજો કાણુ દઈ શકે? વધુ માનનું માહાત્મ્ય વધારવા માટે તેની નગ્નતાને બદલે સવસતા કહીએ તથા સેાનાના, મિના અને હીરાના ત્રિગડાથી જ વા, દેવદેવીઆની દોડાદોડથી જ તેમના માહાત્મ્યના ઉત્કર્ષ થતા સમજીએ તેા માહાત્મ્યને સમજવાના એ પ્રકાર સર્વથા વિપરીત છે અને આડંબરી સામગ્રીદ્વારા સમથ ચેાગિની એકરે પરીક્ષા કરવા જેવા અનુચિત છે. આ ઉપરાંત એવી
૧. વીરચરિત્રમાં આવતી કુમારપાલતી આ હકીકત માત્ર હેમાચાજીના જ વીરચરિત્રમાં છે, એથી જ એને હુ કલ્પિત માનુ છું.
66
૨.
ફેવાળમ-નમોયાન-૨ામાટ્રિવિત્રભૂતય: !
मायाविष्वपि दृश्यन्ते नाऽतस्त्वमसि नो महान ।।"
