________________
બ્રહ્મચર્ય-સમાધિ-સ્થાન
૬. માત્ર સ્ત્રીઓની વચ્ચે કથા ન કરે (નો નૃત્હીમાં છું)
ચૂર્ણિકા૨ અનુસાર આનો અર્થ છે—સ્ત્રીસંબંધી કથા ન કરે. સ્ત્રી-કથાના ચાર પ્રકાર છે–
૧. સ્ત્રીઓની જાતિ-વિષયક કથા, જેમ કે—આ ક્ષત્રિયાણી છે, બ્રાહ્મણી છે વગેરે.
૪૧૯
૨. સ્ત્રીઓની કુળ-વિષયક કથા, જેમ કે—આ ઉગ્ર કુળની છે, દ્રવિડ કુળની છે, મરાઠા કુળની છે.
૩. સ્ત્રીઓની રૂપ-વિષયક કથા.
૪. સ્ત્રીઓની નૈપથ્ય—વેષભૂષા-વિષયક કથા, જેમ કે—અમુક દેશની સ્ત્રીઓની વેશભૂષા સુંદર છે, અસુંદર છે વગેરે. વૃત્તિકારે આના બે અર્થ કર્યા છે—માત્ર સ્ત્રીઓમાં કથા ન કરે, તથા સ્ત્રીઓના જાતિ, કુળ, રૂપ, સંસ્થાન, નૈપથ્ય વગેરેની કથા ન કરે. તેમણે રૂપનો અર્થ સંસ્થાન કર્યો છે.
७. (आलोएमाणस्स निज्झायमाणस्स)
‘બતોમાળ’નાં સંસ્કૃત રૂપો બે કરી શકાય-‘આતો માન’ અને ‘તોષમાન’. બંને ક્રિયાપદોનો અર્થ છે–જોતો. ‘નિજ્ઞાયમાળ’નાં પણ સંસ્કૃત રૂપો બે થઈ શકે છે—‘નિર્વ્યાયન્’ અને ‘નિપ્લાયન્’. ‘નિયિન્’નો અર્થ છે—ચિંતન કરતો અને ‘નિપ્લાયન્’નો અર્થ છે—જોતો. આલોકન અને નિર્ધ્યાનની પ્રક્રિયામાં અંતર છે. આલોકનનો અર્થ છે—ચારે તરફથી જોવું અથવા એક વાર દૃષ્ટિપાત કરવો. નિર્મ્યાનનો અર્થ છે—જોયા પછી તેના વિષયમાં ચિંતન કરવું.
અધ્યયન ૧૬ : સૂત્ર ૪, ૭ ટિ ૬-૮
૮. માટીની દીવાલ....પાકી દીવાલ (...મત્ત)
શાન્ત્યાચાર્યે ‘T’નો અર્થ ખડી માટીની બનેલી ભીંત, નેમિચન્દ્રે પથ્થરોથી બનાવેલી ભીંત અને ચૂર્ણિકા૨ે પાકી ઈંટો વડે બનેલી ભીંત એવો કર્યો છે.
૧. ઉત્તરાધ્યયન વૃત્તિ, પૃ. ૨૪૨ ।
૨. વૃત્તવૃત્તિ, પત્ર ૪૨૪।
શાન્ત્યાચાર્યે અને નેમિચન્દ્રે ‘fffત્ત’નો અર્થ ‘પાકી ઈંટોથી બનેલી ભીંત’' અને ચૂર્ણિકારે ‘ઋતુ’ વગેરે કર્યો છે.
શબ્દ-કોશોના રચનાકાળમાં આ બંને શબ્દો પર્યાયવાચી માનવામાં આવતા હતા.
લાગે છે કે ‘મિત્તિ’ ‘બુચ'નો જ એક પ્રકાર છે. તેના પ્રકારોની ચર્ચા પ્રાચીન ગ્રંથોમાં મળે છે.
કુચનો અર્થ છે—ભીંત. તે અનેક પ્રકારની બનતી હતી. જેમ કે–
(૧) લીંપેલી ભીંત.
(૨) લીંપ્યા વિનાની ભીંત.
(૩) ચેલિમ કુડ્સ–વસ્ત્રની ભીંત અથવા પડદો.
(૪) ફલમય કુચલાકડાના પાટિયાં વડે બનેલી ભીંત.
(૫) ફલકપાસિત કુચ—જેની માત્ર બાજુમાં જ પાટિયાં હોય અને અંદર ગારો વગેરે ભરેલ હોય,
૩. વૃત્તવૃત્તિ, પત્ર ૪૨૫ : i—ઘટિાવિરચિતમ્ ।
૪. મુલવોધા, પત્ર ૨૨૧ : ચં તેષુાવિરચિતમ્ ।
૫. ઉત્તરાધ્યયન વૃત્તિ, પૃષ્ઠ ૨૪૨ : પદ્મĐાતિ ચમ્ ।
Jain Education International
૬. (ક) વૃત્તવૃત્તિ, પત્ર ૪૨૬ : મિત્તિ:-પલેટારિષિતા ।
(ખ) મુઙવોધા, પત્ર ૨૨ ।
ઉત્તરાધ્યયન વૃત્તિ, પૃ. ૨૪૨ : તુવિ મિત્તી ।
અમિયાન ચિંતા, ૪। ૬૨ ।
૭.
૮.
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
