________________
નમિ-પ્રવજ્યા
અધ્યયન-૯: શ્લોક ૬ ટિ ૧૦
ब्राह्मणरूपम्
(બૃ. ૫. ૩૧૮) ૨. માળાનો–બ્રાિણીનામું (બૃ. ૫. ૩૬૦) બ્રાહ્મUT: દિના:
(બૃ. ૫. ૩૬૧) ब्राह्मणानाम्
(બૃ. ૫. ૩૬૨) ब्राह्मणो द्विजातिः
(બુ. ૫, ૩૬૭) माहना ब्राह्मणाः
(બૃ. ૫. ૩૭૦) 3. माहनस्य ब्राह्मणस्य (બૃ. ૫. ૩૯૭) ब्राह्मणेन
(બુ. પ. ૪૦૮) ब्राह्मणः, ब्राह्मणी
(બૃ. ૫. ૪૧૨) ૪. મીના બ્રાહ્મણ:
(બુ. ૫. ૪૧૮) ૫. ‘હા’ત્તિ મા વધીત્યવંરૂપ
मनो वाक क्रिया च यस्यासौ माहनः, सर्वे धातवः पचादिषु
સ્થત તિ વનતંત્વિા (બુ. ૫, ૪૪૨) ६. ब्राह्मणकुलसंभूतः
(બૃ. ૫. પ૨૨) ब्राह्मणसम्पदः
(બૃ. ૫. પરદ) ગ્રી :
(બૃ. ૫. પર ૬) वयं ब्रूमो ब्राह्मणम्
(બૃ. ૫. પર૬) ब्राह्मण: माहण:
(બૃ. ૫. પર૯) ब्राह्मणत्वम् ઉક્ત અધ્યયનના આધારે એવો નિષ્કર્ષ નીકળે છે કે શાન્તાચાર્યે ૧૮૨૧માં પ્રયુક્ત “મહ’ શબ્દની વ્યાખ્યા અહિંસકના રૂપમાં કરી છે અને બાકીના સ્થાનોમાં પ્રયુક્ત “દિન'નો અર્થ તેમણે બ્રાહ્મણ જાતિ કે બ્રાહ્મણત્વ સંબંધિત એવો માન્યો છે. ‘વાદ'નું પ્રાકૃત રૂપ “તંબળ’ બને છે પરંતુ આ આગમમાં ત્રીદીપ' માટે “વંમ’ને પ્રયોગ ૨૫.૧૯, ૨૯, ૩૦, ૩૧માં થયો છે. તે સિવાય સર્વત્ર “રા'નો પ્રયોગ મળે છે. “” અને “વિંધ'ની પ્રકૃતિ એક નથી. “માદ' અહિંસાનો અને વંભળ' બ્રહ્મચર્ય (બ્રહ્મ-આરાધના)નો સૂચક છે. અહિંસા વિના બ્રહ્મની આરાધના નથી થઈ શકતી અને બ્રહ્મની આરાધના વિના કોઈ અહિંસક થઈ શકતો નથી. આ પ્રગાઢ સંબંધના કારણે બંને શબ્દો એકાર્યવાચી બની ગયા. આગમિક વ્યાકરણ અનુસાર ‘ત્રોદા'નું ‘મારા રૂપ બને એ પણ સંભવ છે.દ્રદાન માટે “હા” શબ્દના પ્રયોગની પ્રચુરતા જોતા આ સંભાવનાની ઉપેક્ષા કરી શકાય નહિ.
મલયગિરિએ “મણિ'નો અર્થ પરમ ગીતાર્થ શ્રાવક પણ કર્યો છે. આ રીતે “મા” શબ્દ સાધુ, શ્રાવક અને બ્રાહ્મણ–એ ત્રણ માટે પ્રયોજાય છે. આગમની વ્યાખ્યાઓમાંથી આવો નિષ્કર્ષ મળે છે. પરંતુ તે ક્યાં સાધુ માટે, ક્યાં શ્રાવક માટે અને ક્યાં બ્રાહ્મણ માટે પ્રયોજાયો છે તેનો નિર્ણય કરવો ખુબ વિવાદાસ્પદ બની રહેલ છે.
બૃ. ૫. પર૯)
૧. શયપણે ફિ૬, વૃત્તિ પત્ર રૂ૦૦ : ‘માનઃ' પરમાતા:
શ્રાવ: .
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
