________________
અધ્યાયઃ ૯ સૂત્રઃ ૨૦
જ મા, શ૨૫,૩૭,૬.૮૦૨-૨ 8 તત્વાર્થ સંદર્ભઃ(૧)તપસી નિર્જરી ૨ સૂત્ર. ૬:થી તપની વ્યાખ્યા (૨)સગયોનિપ્રહો સૂત્ર. ૧:૪ સભ્યથી શબ્દ (૩)37મ: ક્ષમાનર્વિવાવ. સૂત્ર. ૧:૬ થી તામ્ શબ્દની વ્યાખ્યા અન્યગ્રન્થ સંદર્ભ(૧)નવતત્વ ગાથા-૩૫ વિવરણ (૨)અતિચાર વિચારણા (નામિદ્રુમપ્રબોધટીકા ભા.૨ (૩)વંદિત સૂત્ર-ગાથા-૩૨ વિવરણ [૯]પદ્ય(૧) પ્રથમ અનશન તપજ સારું ઉણોદરી બીજું કહે
વૃત્તિ તણો સંક્ષેપ ત્રીજું, ચોથું રસત્યાગ કહે વિવિકત શયા અને આસન પાંચમું તપ એકદા
કાય કલેશ જ છä મળતાં બાહ્યતપ એવું સદા (૨) અનશન ઉણોદરી રસત્યાગી વૃત્તિ સંક્ષેપ વળી કરવો
કાયકલેશ એકાંત પ્રિયતા છયે ગણાતાં બાહ્યતપો D [10] નિષ્કર્ષ તપ એ કર્મ નિર્જરાનું અમોઘ સાધન તો છે જ વધારામાં અહીં સંવરના ઉપાય રૂપે પણ શાસ્ત્રકારો એ તપને અતિ અગત્યનું સાધન કહેલ છે એવા તપના જે બાહ્ય ભેદો અહીં જણાવ્યા, તેમાં મહત્વની વાત તો એ છે કે ફકત ઉપવાસ-આયંબિલ ને તપ માનનારની મિથ્યા માન્યતાનું નિરસન થઈ જાય છે. | સર્વ પ્રથમ ન ખાવારૂપ તપ કહ્યો,કદાચ ખાવું છે તો ઉદરને કંઈક ઉણું રાખવાનું સૂચન કર્યું. પણ ઉદર પૂર્તિ પણ પૂરી કરવી છે તો શું કરવું? જીભના રસનો ત્યાગ કરવો આ રીતે શરીરને પોષણ તો આપ્યું પણ છેવટે શરીર પણ સંયમ સાધના માટે જ છે ને? જો શરીરનો પોપ્યા પછી તે કાયા સંયમ આરાધના ઉપયોગી નબને તો શી કામની? એટલે સંલિનતા અને કાય કલેશ તપ કહ્યો કેમ કે લાલન પાલન પામેલ દેહને જો યોગ્ય બાહ્યતા વડે તપાવવામાં ન આવે તો એ જ શરીર ઈન્દ્રિય ના વિષયોમાં ફસાઈ આશ્રવ શરૂ કરી દે છે, અસંયમમાં પ્રવર્તન કરી દે છે માટે છેલ્લા બે તપ કાયા પર અંકુશનું કામ કરે છે. આ રીતે બાહ્યતપ થકી સંવર,નિર્જરાને છેલ્લે મોક્ષ સુધીનો પરુષાર્થતે જ આ સૂત્રનો નિષ્કર્ષ.
U
અધ્યાય ૯-સૂગ ૨૦) U [1]સૂત્રહેતુ- આ સૂત્ર થકી સૂત્રકાર અત્યંતર તપના છ ભેદોને જણાવી રહ્યા છે. 0 ત્રિસૂત્ર મૂળઃ-પ્રાયશ્વિવિનયવૈયાવૃચસ્વાધ્યાયવ્યત્યાનાગુત્તરમ્ U [3] સૂત્ર પૃથક્ર-પ્રાયશ્ચિત-વિનય-વૈયાવૃજ્ય-સ્વાધ્યાય-સ્મૃત્ય-નાનિ સત્તરમ્
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
