Page Text
________________
ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ
અને મારું જીવન ધૂળધાણી થઇ જશે; તેૌ એ દશા નજરે જોવી પડે તેના પહેમાં જ મરી જવું એ વધારે સારુ છે એમ વિચાર કરીને હું હવે મરવા માટે તૈયાર છું .... રાજા તે સ્ત્રીનું આ બધું કથન સાંભળી મનમાં બહુ વ્યગ્ર થયે અને તેને કેટલુંક આશ્વાસન આપીને જણાવ્યું ૩-‘માતા ! તું તારે ઘેર જા અને આ રીતે અપધાત કરીને મરીશ નહિ. રાજા તારું ધન નહીં લે એની હું તને ખાતરી આપું છું. તું તારા ધનથી શ્રેષ્ટ દાનપુણ્ય કર અને તારું કલ્યાણ કર.' એમ કહી રાજા પેાતાના મહેલમાં આવ્યે અને સવાર થતાં જ પેાતાના મત્રોએ ને ખેલાવીને તેણે આજ્ઞા કરી કે મારા આખા રાજ્યમાં એવી આજ્ઞા જાહેર કરી દે! કે—પરાપૂર્વથી ચાલી આવતી રાજ્યની નીતિ પ્રમાણે, મરી ગએલા નાવારસ માણુસતી સ ંપત્તિના જે અધિકાર રાજસત્તા લઈ લે છે તે નીતિ આજથો અધ કરવામાં આવે છે અને આજ પછી ક્રાઇ પણ એવા માણસની કશીય સપત્તિને રાજના માણુસે ન અડકે તેવી રાજાના જાહેર કરવામાં આવે છે.’ રાજાની આજ્ઞા પ્રમાણે મ ત્રીઓએ આખા રાજ્યમાં તેવું આજ્ઞાપત્ર જાહેર કર્યું અને એ રીતે લેવાતું મૃતકધન બંધ કર્યું. પ્રબંધકારીના જણાવ્યા પ્રમાણે રાજ્યના ખજાનામાં
આ જાતના ધનથી દરવર્ષે` એક કરાડ રૂપિયાની આવક થતી હતી પણ રાજાએ તેને જરાય લેાભ ન કરતાં એ અમતમ અને પ્રાપીડક નીતિના સદંતર પ્રતિબંધ કર્યા.
૧૫૦
મંત્રી યશઃપાલે પોતાની નાટકકૃતિમાં આ બાબતને એથીય વધારે હૃદયંગમ રીતે વર્ણવી છે. હેમાચાર્ય' માત્ર અમુક ઘટનાને લક્ષમાં રાખી કાવ્યની પદ્ધતિ પ્રમાણે તે ધાનાનું સૂચનમાત્ર કર્યું છે. યશઃપાલે તેમાં કેટલીક ઐતિહાસિકતાને પણ અંતર્નિહિત કરી હાય તેમ લાગે છે. એ આખું નાટક એક રૂપકરૂપે છે તેથી વધારે વાસ્તવિકતાને તે એમાં અવકાશ ન હેાય તે સ્વાભાવિક જ છે. યશઃપાલનું વર્ણન આ રીતે છેઃ-એક દિવસે રાજા પેાતાના સ્થાનમાં બેઠેલા છે. તે વખતે એક મેટા મહાલય જેવા મકાનમાંથી સ્ત્રીઓના રુદનનેા કીદ્વેગકારક ધ્વનિ સાંભળે છે. થાડી વાર પછી નગરના ચાર મહાજનેા આવીને રાજાને વિનંતી કરે છે કે નગરના એક કાડાધીશ શેઠ, જેનું નામ કુખેર હતું તે નિઃસંતાન દુશામાં મરી ગયા છે તેથી તેની સ’ત્તિના કબજો મેળવવા માટે અધિકારી પુરુષાને મેકલવામાં આવે અને મમતે તેના મૃત્યુને
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005027 |
| Book Title | Haim Saraswat Satra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bharatiya Vidya Bhavan Mumbai |
| Publisher | Bharatiya Vidya Bhavan |
| Publication Year | 2004 |
| Total Pages | 366 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 17 MB |