________________
આબાદ હિદુસ્તાન ! જે આ વાત સાચી હોત તે આ પુસ્તક લખવાની તકલીફમાંથી હું બચી ગયું હોત. પરંતુ, જેને હિંદુસ્તાનની સાચી સ્થિતિની થોડી ઘણી પૂર્ણ માહિતી છે, તેવા કોઈ પણ નિષ્પક્ષ ન્યાયાધીશ આગળ હિંદુસ્તાનનો કેસ રજૂ કરો તો તરત જ ફેંસલો મળશે કે :
‘ઇતિહાસમાં ભયંકર રાક્ષસે તરીકે કાળે અક્ષરે લખાઈ ગયેલા તૈમુરલંગ અને ચંગીઝખાને જે જુલમ અને ત્રાસ વરતાવ્યા હશે. તેના કરતાં ખ્રિસ્તી અંગ્રેજોના રાકમાં હિંદુસ્તાનના લોકે જે માનસિક, નૈતિક અને શારીરિક યાતના સહન કરી રહ્યા છે, તે જરા પણ ઓછી ભયંકર નથી.”
અને છતાં, પિતાના રાજ્યથી હિંદુસ્તાનમાં સુખ, શાંતિ અને સમૃદ્ધિ વધ્યાં જાય છે એમ દેખાડવાને અંગ્રેજો ઢોંગ કરે, તે પછી પોતાની જાતને છેતરવાની તેમની શક્તિ ખરેખર અભુત જ હોવી જોઈએ. | દર વર્ષે હિંદુસ્તાનમાંથી પેન્શન લઈ ને ઇંગ્લંડ પાછો ફરતા સંખ્યાબંધ અંગ્રેજ અમલદારોનાં હિંદુસ્તાન વિષેનાં પુસ્તકમાં એ એક જ વાત કહ્યા કરવામાં આવે છે. હિંદી સરકાર પોતે પણ પોતાનાં અને પિતાના અમલદારોનાં સુકૃત્યનાં વખાણનું, તથા આબાદ અને સુધરેલા બનતા જતા હિંદુસ્તાનના વર્ણનનું કાવ્ય * દર વર્ષે એક વાર ઇંગ્લંડમાં સંભળાવે છે.
કડવી ફરજ હવે, સ્ટ્રેચ જેવા માણસોની તીણ બુદ્ધિ વિષે તો કોઈ ને સંદેહ હોઈ શકે જ નહિ. તો પછી અંગ્રેજોના રાજ્યમાં હિંદુસ્તાનની કેવી સ્થિતિ થઈ રહી છે, તે શું તેઓ જાણતા જ નથી હોતા કે જેથી તેઓ આવી હડહડતી જુઠી વાતો લખે છે? કે પછી – એવાં જૂઠાણું લખી તેઓ જાણી જોઈને પિતાને, ઇંગ્લંડના પોતાના દેશભાઈ એને અને બહારની સુધરેલી દુનિયાને છેતરવા માગે છે?
ટ્રેચી કહે છે કે હિંદુસ્તાનમાં લોકો ઉત્તમમાં ઉત્તમ રાજવ્યવસ્થાનું સુખ ભોગવતા હોવા છતાં તેમને માથે કરને બોજો આખી દુનિયામાં ચેડામાં થોડે છે. પરંતુ કરને
બોજો” થોડે છે કે વધારે છે તે શી રીતે નકકી કરાય? કઈ માણસ કેટલા રૂપિયા કર આપે છે તે ઉપરથી તે કદી નકકી ન કરી શકાય. તે માણસની આવક કેટલી છે તે પહેલાં નક્કી કરવું જોઈએ.
હિંદુસ્તાનમાં માથા દીઠ વાર્ષિક કર ૩ શિ. ૩ પેન્સ છે. જ્યારે, અંગ્રેજો પિતાના દેશમાં – દાખલા તરીકે સ્કેટલેંડમાં – માથા દીઠ ૫૩ શિ. ૮ પેન્સ કર ભરે છે. તે ઉપરથી કોઈ માણસ એમ સિદ્ધ કરવા જાય કે હિંદુસ્તાનની સરકાર રેયત પાસેથી માથા દીઠ ઘણો એ છે કર લે છે, તે તે મૂર્ખતા કે જૂઠાણાને અત્યુત્તમ નમૂનો ગણાય. કારણ કે બ્રિટિશ હિંદુસ્તાનની માથા દીઠ આવક
* દર વર્ષે ઇડિયા’ નામથી હિંદી સરકાર તરફથી બહાર પાડવામાં આવતું પુસ્તક.
૧. એકપ્લેનેટરી મેમોરેન્ડમ : ઑફ ધી ઇડિયા ૧૯૦૧ – ૫. ૨૯.
એકાઉંટ્સ ઑફ
Jain Education International
For Private & Personal use only