________________
૧૮૦ *
આબાદ હિંદુસ્તાન! ભરતપુર ૫ ૬૨-૪-૦ ૧૦–૦—૦
૭ ૬૨–૨–૦ ૩૭–૪–૦ ૩૩ ૫ ૬૧–૧૨–૦ ૨૦-૪-૦ ૨૫
૭ ૭૨-૪-૦ ૭ર-૦–૦ ૨૮ કરવાન
૧૦ ૧૯૫–૮–૦ (બચત ૫૦–૦-૦) ૧૦ ૯૧–૧૨–૦ ૫૪–૧૨–૦ ૩૩
૮ ૯૦–૧૨–૦ ૯૯–૪–૦ ૯ બેહતા સિધાઈ ૬ ૫૦-૫-૬ ૩૧-૬-૬ ૨૪
- ૫ ૫૭–૩–૬ (બચત ૩-૦-૦)
૪ ૨૮–૮–૦ ૨૬-૦–૦ ૫૦
૨ ૩૫–૧૨–૦ ૦-૧૨-૦ . ૧૦ : ૯૭–૨–૦ ૬૮-૬-૦ ૩૩
૫ ૩૮–૧૪-૦ ૧૯-૬–૦ ૩૦
૧૩ ૧૦૬–૫-૬ ૮૪–૧૪-૧૦ ૫૦ કે, ૧૩ ૧૧૦–૨–૦ ૪૩–૧૦–૦ ૨૪ એટલે કે ૨૦ માંથી બચતવાળાં કુટુંબ ૩ તેમની કુલ બચત રૂ. ૬૭–૪-૦
ખાધવાળાં કુટુંબ ૧૭
તેમની કુલ ખાધ રૂ. ૫૬૪–૧–
કુલ ખાધ રૂ. ૪૯૬-૧૩-૦ એટલે કે, કુટુંબ દીઠ દર વર્ષે ૨૪ રૂપિયાની ખાધ આવી. અને ખાધવાળાં ૧૭ કુટુંબની જ ગણતરી કરીએ, તે કુટુંબ દીઠ રૂ. ૩૧-૬ આના ખાધ આવી અને આ
વાઇસરૉય સાહેબ વઘા ૧૮૧ ગામે વિષે જ મિ. બોઝને લખવાનું યોગ્ય લાગ્યું છે કે : “દરેક માણસને પૂરતું ખાવાનું મળે છે અને મજૂરી કરનારાને પણુ જોઈએ તેટલા પ્રમાણમાં મળે છે.” બેટ્ઝ સાહેબ ઈ. સ. ૧૮૮૯માં પેન્શન ઉપર ઈગ્લેંડ પાછી ગયા છે. એટલે તેઓ સાહેબ હજુ જીવતા હશે. પિલા કંગાળ ભૂખે મરતા લોકોની આવકમાંથી મળતા પિન્સ વડે ચેનમાં પિતાની જન્મભૂમિમાં જીવન ગાળતા તે સાહેબની નજરે જે આ લીટીઓ પડે, તે તેઓ સાહેબને વિનંતી છે કે, તેમણે તે લોકોની સ્થિતિ વિષે ખોટા બેટા અને જૂઠા અહેવાલ લખીને તે ગરીબ લોકોને જે પારાવાર નુકસાન કર્યું છે, તેને બદલો આપવા કંઈક કરી છૂટે.
ફૈઝાબાદ ડિવિઝનના કમિશ્નર મિ. હેરિંગ્ટન પોતાના રિપોર્ટમાં જણાવે છે :
હિંદુસ્તાનના લોકોને પૂરતું ખાવાનું મળતું નથી એ બૂમ ખરી છે કે બેટી છે, એ પ્રશ્નના જવાબમાં હું જણાવવા માગું છું કે, ખેડૂતોની દેવાદાર સ્થિતિને ઊંડા તથા લાંબા અનુભવ પછી મારી ખાતરી થઈ છે કે, હિંદુસ્તાનના મોટા ભાગના લોકોને વર્ષના મેટા ભાગ દરમ્યાન પેટ પૂરતું ખાવાનું નથી જ ભળતું.
હવે જે તમે મને પૂછો કે, તેવા લોકોની સંખ્યા કેટલી છે, તે હું જણાવવા માગું છું કે આખા હિંદુસ્તાનની વસ્તીને ? મે ભાગ, એટલે કે સ્ત્રી, પુરુષ અને બાળકે મળીને કુલ ચાર કરોડ માણસે, એટલે કે કુલ વસ્તીના ૨૦ ટકા જેટલા લોકે. તેમાં પણ પાંચ ટકા જેટલા કે તે હડહડતા ભૂખમરામાં સપડાયેલા છે.”
Jain Education International
For Private & Personal use only