Nayavinshika

SR No.: 004971
Original Sutra Author: N/A
Author: Abhayshekharsuri
Publisher: Divya Darshan Trust
Publication Year: 2008
Total Pages: 370
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 18 MB

Page 84

७१
ऋजुसूत्रनयवक्तव्यता आत्मा' इत्यादिभावनाया अनपेक्षणादागमानुसन्धानमप्यनावश्यकमेव । तस्माद् ‘आत्मा न रूपवान्' इति बोधस्य व्यवहारानुरोधित्वमेव ।
इत्थञ्च लोकव्यवहारं योऽनुसरति, यश्च वस्तु विशेषरूपं जानाति, यश्चोपचारबहुल: सोऽध्यवसायो व्यवहारनय इति स्थितम् ॥८॥ तदेवं निरूपितो व्यवहारनयः, अथ क्रमप्राप्तं ऋजुसूत्रं निरूपयितुकाम आह
स्वकीयं वर्तमानं चाभ्युपगच्छति यो नयः । ऋजुसूत्र इति ख्यातोऽकुटिलं सूत्रणात्स हि ॥९॥
अत्र चकार एवकारार्थः । ततश्चैवमन्वयो ज्ञेयः - यो नयः स्वकीयं वर्तमानमेव (वस्तु) अभ्युपगच्छति स ह्यकुटिलं सूत्रणाद् ऋजुसूत्र इति ख्यातः ।
अत्र ‘पच्चुप्पण्णगाही उज्जुसुओ णयविही मुणेयव्वो' त्ति आवश्यकनियुक्तिवचनं, 'सतां साम्प्रतानामर्थानामभिधानपरिज्ञानमृजुसूत्रः' इति तत्त्वार्थभाष्यवचनं ज्ञेयम् । उभयत्र
પદથી થનારી આત્માની ઉપસ્થિતિ અંગે કહ્યું.) પરંતુ “આત્મા' પદથી જ જ્યારે આત્માની ઉપસ્થિતિ થાય છે, ત્યારે એ કેવળ આત્મારૂપે જ થાય છે. નહીં કે શરીરાનુવિદ્ધ આત્મારૂપે. એટલે શરીરનુવિદ્ધત્વ એમાં પ્રવિષ્ટ જ ન હોવાથી એને ખસેડવા માટે હું દેહભિન્ન આત્મા છું' વગેરે ભાવના અપેક્ષિત રહેતી નથી. ને તેથી એવું જણાવનાર આગમવચનનું અનુસંધાન પણ જરૂરી ન રહેવાથી “આત્મા રૂપવાનું નથી” એવું વાક્ય અને એવો બોધ વ્યવહારાનુસારી જ છે.
આમ, જે લોકવ્યવહારને અનુસરે છે, જે વસ્તુને વિશેષરૂપે જુએ છે અને જે ઉપચારબહુલ છે તે અધ્યવસાય વ્યવહારનય છે, એ વાત નિશ્ચિત થઈ. ૮. આમ વ્યવહારનયનું નિરૂપણ કર્યું. હવે ક્રમ પ્રાપ્ત ઋજુસૂત્રનું નિરૂપણ કરવાની ઇચ્છાથી કહે
ગાથાર્થ - જે નય સ્વકીય અને વર્તમાન વસ્તુને જ માને છે તે ઋજુ = અકુટિલ (સરળ) સૂત્રણ કરતો હોવાથી ઋજુસૂત્ર નામે પ્રસિદ્ધ થયેલ છે.
ગાથામાં “ચકાર ‘જ કારના અર્થમાં છે. તેથી ઉપર મુજબનો ગાથાર્થ મળે છે.
આ ઋજુસૂત્રનય અંગે, પ્રત્યુત્પન્ન (= વર્તમાન) ગ્રાહી નથવિધિ એ ઋજુસૂત્ર જાણવો” આવું આવશ્યકનિયુક્તિનું વચન છે. વિદ્યમાન પદાર્થોને જણાવનાર વાક્ય તથા જ્ઞાન એ ઋજુસૂત્રનય છે' આવું તત્ત્વાર્થભાષ્યનું વચન છે. બન્ને સ્થળે “સ્વકીય