Nayavinshika

SR No.: 004971
Original Sutra Author: N/A
Author: Abhayshekharsuri
Publisher: Divya Darshan Trust
Publication Year: 2008
Total Pages: 370
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 18 MB

Page 102

समभिरूढनयमतम् अत एव दानं हरणादिकं तत्फलमपि चैष नयः स्वात्मनिष्ठमेव स्वीकरोतीति दिक् ॥१०॥ अथ क्रमप्राप्तं समभिरूढनयमाह -
समभिरूढनीत्या हि शब्दाः कुम्भघटादयः । शब्दभेदान्न तुल्यार्था घटपटादिशब्दवत् ॥११॥
(व्यवहारनयेन ये) कुम्भघटादयः शब्दास्तुल्यार्थाः (तेऽपि) समभिरूढनीत्या= समभिरूढनयेन न हि नैव तुल्यार्थाः, शब्दभेदाद-भिन्नशब्दत्वाद्, घटपटादिशब्दवद् इति જાથાર્થઃ |
'भाषमाणां घटादिलक्षणां संज्ञामेव समभिरोहणात् समभिरूढः' इत्यत्र व्युत्पत्तिज़ैया ।
આમ કોઈપણ એક વસ્તુનો તદન્યમાં સંબંધ સંભવતો ન હોવાથી જ ધન વગેરેનું દાન કે હરણ = ચોરી સંભવતા નથી એમ આ નય માને છે. તે પણ એટલા માટે કે ધન વગેરે ચીજ, દેનાર અને લેનાર બન્નેથી ભિન્ન હોવાથી બેમાંથી એક સાથે એનો સંબંધ સંભવતો નથી. એટલે કે એ દેનારનું છે જ નહીં તો દેનાર એનું દાન શી રીતે કરે ? અને એ લેનારનું પણ બની શકતું જ નથી તો, “ધનનું દાન કર્યું એમ શી રીતે કહી શકાય ? આવું જ હરણ અંગે પણ જાણવું. હા, જેની સાથે અભેદ હોય એના દાનહરણાદિ સંભવી શકે છે. દાતા પોતાના આત્માને શુભ ભાવનું દાન કરી શકે છે, અને ચોર ચોરી કરવા દ્વારા પોતાના જ શુભભાવનું હરણ કરે છે અને એટલે જ આ બન્નેનું ફળ પોતાને જ મળે છે, પણ જેને દાન આપવામાં આવ્યું છે કે જેને ત્યાં ચોરી થઈ છે એને આ દાન-ચોરીનું કોઈ ફળ મળતું નથી, એમ આ નય માને છે. (કારણ કે દાન લેવાથી નથી પોતાનું કાંઈ વધતું કે ચોરાઈ જવાથી નથી પોતાનું કાંઈ ઘટતું). //૧૦માં હવે ક્રમ પ્રાપ્ત સમભિરૂઢનું નિરૂપણ ગ્રન્થકાર કરે છે -
ગાથાર્થ - સમભિરૂઢનમે કુંભ'-ઘટ’ વગેરે શબ્દો સમાનાર્થક હોતા નથી, કારણ કે શબ્દભેદ છે, જેમકે “ઘટ’–‘પટ' વગેરે શબ્દો.
વિવેચના - વ્યવહારનયે જે “કુંભ-ઘટ વગેરે શબ્દો સમાનાર્થક છે તે પણ સમભિરૂઢનયે સમાનાર્થક નથી, કારણ કે જુદા-જુદા શબ્દરૂપ છે, જેમકે “ઘટ-પટ વગેરે જુદા જુદા શબ્દો.
આ નય, બોલાતી “ઘટ' વગેરે સ્વરૂપ સંજ્ઞા પર જ સમભિરોહણ કરે છે, માટે એ સમભિરૂઢ છે' આવી “સમભિરૂઢ' શબ્દની વ્યુત્પત્તિ જાણવી. આશય આ છે કે