Page Text
________________
• कायिकादित्रिविधविनयः •
सेवनम् । पश्चाद् गतिः । गच्छतः, सम्मुखं च गतिरागच्छतः इति ॥ ४॥ कायिकोऽष्टविधश्चाऽयं वाचिकश्च चतुर्विधः । हितं मितं चाऽपरुषं ब्रुवतोऽनुविचिन्त्य च । । ५ । । कायिक इति । अयं चाऽष्टविधः कायिक उपचारः । वाचिकश्च चतुर्विधः । तं परिणामसुन्दरं ब्रुवतः प्रथमः ।
सूरिकृतव्याख्या (३) कट्ठ- पीढ - कप्पातिदाणं
(१) अभिमुहमागच्छंतस्स उट्ठाणं अट्ठाणं । (२) हत्थुस्सेहकरणं अंजली । आसणदाणं । (४) आयरियादीण भत्ताऽऽणयणातिवत्थुस्स नियमग्गहणं = अभिग्गहो । ( ५ ) वंदणं कितिकम्मं । (६) ठितस्स णाऽतिदूरे ठितेणं पज्जुवासणं = सुस्सूसणा । (७) आगच्छंतस्स पच्चुग्गच्छणं अणुगच्छणं । (८) गच्छमाणस्साणुव्वयणं संसाधणा । एसो कायगो ← (द.वै. चूर्णि ९ / ३२१ ) इति वर्तते ।
=
=
तदुक्तं व्यवहारसूत्रपीठिकायामपि अब्भुठाणं अंजलि आसणदाणं अभिग्गह किई य । सुस्सूसणा य अभिगच्छणा य संसाहणा चेव ।। ← (व्य.पी. ६७) इति । अत्र श्रीमलयगिरिसूरिकृता व्याख्या → अभ्युत्थानार्हे गुर्वादौ समागच्छति अभ्युत्थातव्यम्, एष सामान्यसाधूनां विनयः । अपूर्वं पुनः समागच्छन्तं दृष्ट्वा सूरिणाऽप्युत्थातव्यम् । अञ्जलिः प्रश्नादौ । यदि पुनः कथमप्येको हस्तः क्षणिको भवति तदैकतरं हस्तमुत्पाट्य ‘नमः क्षमाश्रमणेभ्य' इति वक्तव्यम् । आसनदानं नाम पीठकाद्युपनयनम् । अभिग्रह गुरुनियोगकरणाऽभिसंधिः । कृतिश्चेति कृतिकर्म = वन्दनमित्यर्थः । शुश्रूषणा = विधिवदनतिदूराSS सन्नतया सेवनम् । अभिगमनं = आगच्छतः प्रत्युद्गमनं । सूत्रे स्त्रीत्वं प्राकृतत्वात् । संसाधना गच्छतोऽनुव्रजनम् ← (व्य.सू.पी. ६७ वृत्ति) इति वर्तते । कायिकादिभेदमनुक्त्वा तत्त्वार्थाधिगमसूत्रभाष्ये → औपचारिकविनयः अनेकविधः = सम्यग्दर्शन-ज्ञान-चारित्रादिगुणाधिकेषु अभ्युत्थानाऽऽसनप्रदानवन्दनाऽनुगमनादिः ← ( त. भा. ९/२३) इत्येवमोघत उपचारविनय उक्त इत्यवधेयम् ।।२९ / ४ ।।
एतदेवाऽनुसन्दधानो वाचिकविनयप्रकारोपदर्शनायोपक्रमते - 'कायिक' इति । परिणामसुन्दरं संयमाऽविरोधि ब्रुवतः प्रथम इति । अनेन संयमबाधकस्य सत्यवचनस्याऽप्यसत्यताऽवक्तव्यता च सूचिता । तदुक्तं प्रश्नव्याकरणे सच्चं पि य संजमस्स उवरोहकारकं किं चि वि न वत्तव्वं ← (प्र.व्या. २/ ७/२४) इति । एतेन नास्ति सत्यसमो धर्मो न सत्याद् विद्यते परम् । न हि तीव्रतरं किंचिदनृतादिह ઉપચારવિનય સમજવો. તથા ગુરુ ભગવંત કે વડીલ સાધુ બહાર જતાં હોય તો તેમને પાછળ વળાવવા માટે જવું તે સાતમો ભેદ. અને બહારથી ગુરુદેવ, મહેમાન સાધુ વગેરે પધારતા હોય તે સમયે લેવા માટે સામે જવું તે કાયિક પ્રતિરૂપયોગસ્વરૂપ ઉપચાર વિનયનો આઠમો ભેદ જાણવો.(૨૯/૪) ૢ વાચિક ઉચિતયોગાત્મક ઉપચારવિનયના ચાર પ્રકાર છે
=
=
=
=
.
१९६५
=
ગાથાર્થ :- આ રીતે કાયિક ઉપચારવિનય આઠ પ્રકારે છે. તથા વાચિક ઉપચારવિનય ચાર પ્રકારે छे. (१) हितअरी जोस. (२) परिमित जोस. (3) उठोर रीते न जोसवु खने (४) वियारीने બોલવું. આ રીતે બોલનારને ચાર પ્રકારે વાચિક ઉપચારવિનય થાય છે. (૨૯/૫)
ટીકાર્થ :- ચોથી ગાથામાં બતાવી ગયા તે મુજબ કાયિક પ્રતિરૂપયોગસ્વરૂપ ઉપચારવિનય આઠ પ્રકારે થાય છે. તથા વાચિક પ્રતિરૂપયોગાત્મક ઉપચારવિનય ચાર પ્રકારનો છે. જેનું પરિણામ સુંદર
१. हस्तादर्शे '...गतिर्गतिर्गच्छ....' इत्यधिकः पाठः । २. हस्तादर्शे ' वाचिकस्तु' इति पाठः ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004944 |
| Book Title | Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 7 |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Yashovijay of Jayaghoshsuri |
| Publisher | Andheri Jain Sangh |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 266 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |