Page Text
________________
• अष्टधा ज्ञानादिविनयोपदर्शनम् । प्रतिरूपेण योगेन तथाऽनाशातनात्मना । उपचारो द्विधा तत्राऽऽदिमो योगत्रयात् त्रिधा ।।३।।
प्रतिरूपेणेति । प्रतिरूपेण = उचितेन योगेन तथाऽनाशातनात्मना = आशातनाऽभावेन उपचारो द्विधा । तत्राऽऽदिमः = प्रतिरूपयोगात्मको योगत्रयात् त्रिधा = कायिको वाचिको मानसश्चेति ।।३।। अवणेइ तवेण तमं उवणेइ अ सग्ग-मोक्खमप्पाणं । तव-विणयनिच्छयमई तवोविणीओ हवइ तम्हा।।
- (द.वै.नि.९/३१५-६-७-८) इति ।
ज्ञान-दर्शन-चारित्रविनयाः प्रत्येकं अष्टधा । तदुक्तं व्यवहारसूत्रपीठिकायां → काले विणए बहुमाणे उवहाणे तह अनिण्हवणे । वंजण अत्थ तदुभए अट्ठविहो नाणविणओ उ ।। निस्संकिय-निक्कंखिय-निव्वितिगिच्छा अमूढदिट्ठी य । उववूह-थिरीकरणे वच्छल्ल-पभावणे अट्ठ ।। पणिहाणजोगजुत्तो पंचहिं समिईहिं तिहिं य गुत्तीहिं । एस उ चरित्तविणओ अट्ठविहो होइ नायव्यो।। - (व्य.पी.६३-६४-६५) इति । तपोविनयस्तु धर्मव्यवस्थाद्वात्रिंशिकायां भिक्षुद्वात्रिंशिकायां च (द्वा.द्वा.७/ २६ पृ.५१८, २७/२३ पृ.१८८४) दर्शितरीत्या बाह्याऽभ्यन्तरभेदेन द्वादशविधः समवसेयः।।२९/२।। ____साम्प्रतमवसरप्राप्तमुपचारविनयभेदोपदर्शनायोपक्रमते 'प्रतीति । तदुक्तं दशवैकालिकनियुक्ती → अह ओवयारिओ पुण दुविहो विणओ समासओ होइ । पडिरूवजोगजुंजण तह य अणासायणाविणओ ।। 6 (द.वै.नि.९/३१९) इति । __ तत्र = तयोर्मध्ये आदिमः = प्रतिरूपविनयः त्रिधा । कायिकः अष्टविधः, वाचिकः चतुर्विधः, मानसश्च प्रतिरूपविनयो द्विधा वक्ष्यमाणस्वरूपः। तदुक्तं दशवकालिकनियुक्तौ → पडिरूवो खलु विणओ काइअजोए य वाइ माणसिओ। अट्ठ चउव्विह दुविहो परूवणा तस्सिमा होइ।। (द.वै.नि.९/३२०) इति । व्यवहारसूत्रपीठिकाऽभिप्रायेण प्रतिरूपविनयः चतुर्धा, तत्र च चतुर्थ औपचारिकविनयः सप्तधा।
વિશેષાર્થ - કર્મ દૂર કરે તે વિનય. જ્ઞાનાદિ પૂર્વબદ્ધ કર્મોને નિર્જરા કરવા દ્વારા તથા નવા કર્મોને બંધાતા અટકાવવા દ્વારા દૂર કરે છે. આમ વિનય' શબ્દનો અર્થ જ્ઞાનાદિમાં સંગત થતો હોવાથી તેને વિનય કહેવામાં કોઈ વાંધો નથી. મહત્ત્વ નામનું નથી, કામનું છે. ઘરડી માતાને કુંવારો દીકરો રસોઈ કરીને રોજ જમાડે ત્યારે “મારે તો આ દીકરો જ રસોઈઓ છે' એવું માતા બોલે તેમાં પણ प्रार्थने ४ भुज्यतया वम मावे छे. ते ते मी सम४. (२८/२)
ઉપચારવિનયના ત્રણ ભેદ હ " ગાથાર્થ :- ઉચિત યોગથી તથા આશાતનાવર્જનથી ઉપચારવિનય બે પ્રકારે થાય છે. તેમાં यितयोगस्व३५ ७५याविनयन। मन-वयन-याना मेथी ! .31२. छे. (२४/3)
ટીકાર્થ :- પ્રતિરૂપ = ઉચિત એવા યોગથી અને આશાતનાવર્જનથી ઉપચારવિનય બે પ્રકારે થાય છે. તથા ઉચિતયોગસ્વરૂપ = પ્રતિરૂપયોગસ્વરૂપ ઉપચારવિનયના મન-વચન-કાયાસ્વરૂપ યોગના ભેદથી ત્રણ પ્રકાર છે. (૧) કાયિક પ્રતિરૂપયોગ ઉપચારવિનય. (૨) વાચિક પ્રતિરૂપયોગ ઉપચારવિનય અને (3) मानसि5 प्रति३५योगस्व३५ 3५याविनय. (२८/3) १. हस्तादर्श 'त्रिधात्' इत्यशुद्धः पाठः ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004944 |
| Book Title | Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 7 |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Yashovijay of Jayaghoshsuri |
| Publisher | Andheri Jain Sangh |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 266 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |