Page Text
________________
• स्वोचितानुष्ठानकरणमीश्वरानुग्रहः
द्वात्रिंशिका-१६/२९
११४२ शास्त्रादा'चरणं सम्यक् स्याद्वादन्यायसंगतम्। ईशस्याऽनुग्रहस्तस्माद्दृष्टेष्टाऽर्थाऽविरोधिनः । । २९ ।।
= शास्त्रमवलम्ब्य
ईशानुग्रहमेव व्याख्यानयति- 'शास्त्रादि'ति । तस्मात् = आगमस्य तर्कानुविद्धत्वात् कारणात् दृष्टेष्टार्थाऽविरोधिनः प्रत्यक्षाऽनुमान-शास्त्रान्तरादिप्रमितार्थाऽबाधकात् शास्त्रात् स्याद्वादन्यायसङ्गतं स्वपरोपकारक-भावानेकान्तवादनीत्यनुसारि सम्यक् आचरणं ईशस्यानुग्रह उच्यते । दृष्टेष्टार्थाऽविरोधित्वविशेषणादेव शास्त्राज्जायमानायाः प्रवृत्तेः युक्तत्वं स्यात्, अन्यथा मिथ्याप्रवृत्तिर्बोध्या । तदुक्तं योगबिन्दौ
आशयशुद्ध्यादिप्रकारं
दृष्टबाधैव यत्राऽस्ति ततोऽदृष्टप्रवर्तनम् । असच्छ्रद्धाऽभिभूतानां केवलं ध्यान्ध्यसूचकम् ।। प्रत्यक्षेणाऽनुमानेन यदुक्तोऽर्थो न बाध्यते । दृष्टोऽदृष्टेऽपि युक्ता स्यात् प्रवृत्तिस्तत एव तु ।। अतोऽन्यथाप्रवृत्तौ तु स्यात् साधुत्वाद्यनिश्चितम् । वस्तुतत्त्वस्य हन्तैवं सर्वमेवाऽसमञ्जसम् ।। तद्दृष्टाद्यनुसारेण वस्तुतत्त्वव्यपेक्षया । तथा - तथोक्तिभेदेऽपि साध्वी तत्त्वव्यवस्थितिः ।। ← (यो.बि. २४-२७) इति । मलिनान्तःकरणतया स्वभूमिकोचितानुष्ठानशून्यास्तु दर्शनान्तरे भगवद्रितया दर्शिताः । तदुक्तं गणेशगीतायां ये चैव नाऽनुतिष्ठन्ति त्वशुभा हतचेतसः । ईर्ष्यमाणान् महामूढान् नष्टांस्तान् विद्धि मे रिपून् ।। ← (ग.गी. २ / ३२ ) इति । ततश्च सर्वतन्त्रावस्थितैः मुमुक्षुभिः स्वभूमिकोचितविहितानुष्ठानसम्पादने स्वशक्तिमनिगुह्य यतितव्यमित्युपदेशोऽत्र लभ्यते । फलं तु स्वकर्मानुसारेणैव सम्पद्यते । तदुक्तं महावीरगीतायां जीवा यान्ति यथाकर्म तथास्थानं शुभाशुभम् । तत्र निमित्तमात्रोऽहं धर्माऽधर्मप्रदर्शनात् ।। ← ( म.गी. १५/२२ ) इत्यवधेयम् ।।१६ / २९ ।। મૈં ઈશ્વરાનુગ્રહનું તાત્ત્વિક સ્વરૂપ આ
ગાથાર્થ :- તેથી દૃષ્ટ અને ઈષ્ટ અર્થનો વિરોધ ન કરે તેવા શાસ્ત્રના આધારે સારી રીતે સ્યાદ્વાદન્યાયથી સંગત એવું આચરણ કરવું તે જ ઈશ્વરાનુગ્રહ છે. (૧૬/૨૯)
વિશેષાર્થ :- પ્રત્યક્ષ પ્રમાણથી સિદ્ધ એવો અર્થ દૃષ્ટ કહેવાય તથા આગમમાન્ય વિષય તે ઈષ્ટ કહેવાય. જે શાસ્ત્ર દૃષ્ટ અને ઇષ્ટ અર્થનો વિરોધ ન કરે તેનું અવલંબન કરીને, ભાવસ્યાદ્વાદની પદ્ધતિ મુજબ, સંગત થાય તેવા પ્રકારનું સમ્યક્ આચરણ કરવું તે જ ભગવદનુગ્રહ છે- એવું મહોપાધ્યાયશ્રી યશોવિજયજી મહારાજાનું કથન છે. મતલબ કે સારી રીતે જિનાજ્ઞા પાળવી તે જ ભગવદનુગ્રહ કહેવાય. ભગવાન જીવને ઊંચકીને મોક્ષમાં કે દેવલોકમાં મોકલી આપે એવો ભગવનુગ્રહ જૈન દર્શનને માન્ય नथी.
=
=
Jain Education International
१. ' शास्त्रादौ ' इति मुद्रितप्रतावशुद्धः पाठः ।
સ્યાદ્વાદપદ્ધતિથી સંગત એવું આચરણનું વિશેષણ લગાડવામાં આવેલ છે તે બહુ જ માર્મિક છે. ग्लाननी सेवा पुरवाना अवसरे 'सज्झायसमं नत्थि तवोकम्मं खावा शास्त्रवयनने पहुंडीने, ग्लानसेवानी उपेक्षा उरीने, स्वाध्याय अश्वो तथा पोते मांधा पडे त्यारे 'जो गिलाणं पडिसेवड़ से मां पडिसेवइ' जा पंथसूत्रनुं वयन } 'वेयावच्चेण तित्थयरनामगोत्तं जणय' खावुं उत्तराध्ययसूत्रनुं वयन भागण ધરીને બીજા પાસે પોતાની સેવા કરાવવી આ સ્યાદ્વાદ નથી પણ સ્વાર્થવાદ છે, સુખશીલતાવાદ છે,
·
For Private & Personal Use Only
=
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004941 |
| Book Title | Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 4 |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Yashovijay of Jayaghoshsuri |
| Publisher | Andheri Jain Sangh |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 378 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 22 MB |