Page Text
________________
• सर्वधर्माणां जैनधर्माश्रितत्वम् . मिथ्याश्रुततात्पर्यस्याऽपि स्याद्वादसङ्गतयुक्त्यैव गृह्यमाणत्वात् ।।३०।। यतःउद्भावनमनिग्राह्यं युक्तेरेव हि यौक्तिके । प्रामाण्ये च न वेदत्वं सत्यत्वं तु प्रयोजकम् ।।३१।।
उद्भावनमिति । यौक्तिके हि अर्थे युक्तेरेवोद्भावनं अनिग्राह्यं अनिग्रहस्थानं, अन्यथा
तदुक्तं तैरेव दशवैकालिकवृत्तौ अग्रे → भावा हेतुग्राह्या अहेतुग्राह्याश्च । तत्र हेतुग्राह्या जीवास्तित्वादयः, अहेतुग्राह्या भव्यत्वादयः, अस्मदाद्यपेक्षया प्रकृष्टज्ञानगोचरत्वात् तद्धेतूनाम् - (द.वै.अ.३/नियुक्ति-१८१ पृष्ठ-१०२ वृ.) इति । सकलजिनवचनस्य युक्तिप्रतिष्ठितत्वादेव सर्वतन्त्रैरनुसरणीयत्वम् । अत एव श्रीबुद्धिसागरसूरिभिः कृष्णगीतायां → यथाब्धौ सरितो यान्ति जैनधर्मं प्रति स्वयम् । सर्वधर्मास्तथा यान्ति सर्वधर्ममयः स च ।। - (कृ.गी.२९६) इति, अध्यात्मगीतायां च → सर्वधर्मा नदीरूपा जैनधर्ममहोदधिम् । यान्ति सापेक्षदृष्ट्या ते चाऽनादिकालतः खलु ।। - (अध्या.गी.४२५) इत्युक्तम् । न च सकलवेद-पुराणादिप्रामाण्याभ्युपगमे कथमनेकान्तवादिनां तात्पर्य युक्तिप्रतिष्ठितत्वमिति शङ्कनीयम्, मिथ्याश्रुततात्पर्यस्याऽपि स्याद्वादसङ्गतयुक्त्यैव = अनेकान्तवादपरिकरभूतसुनयाभिप्रायेणैव गृह्यमाणत्वात् अनेकान्तवादिस्वीकृत-मिथ्याश्रुततात्पर्य युक्तिप्रतिष्ठितत्वाऽनपायात् । न हि वयं निरपेक्षकान्तयुक्त्या मिथ्याश्रुतप्रामाण्यमङ्गीकुर्मः । ततश्चातिव्याप्तिर्दुवारैवेति भावः । प्रकृते → सर्वधर्मस्य सत्यांशा ग्राह्याः सापेक्षदृष्टितः । सर्वधर्मस्वरूपोऽस्ति जैनधर्मः सनातनः ।। 6 (कृ.गी.२९८) इति, → सम्यग्दृष्टिप्रतापेन मिथ्यात्वसाधनान्यपि । सम्यक्त्वहेतुरूपेण परिणामं प्रयान्त्यहो !।। (कृ.गी.१७३) इति च कृष्णगीतावचनमपि स्मर्तव्यम् ।।१५/३०।।
ननु मिथ्याश्रुततात्पर्यस्यास्तु स्याद्वादसङ्गतयुक्त्या ग्रहणम् । सम्यक्श्रुततात्पर्यस्य युक्त्या ग्रहणे किं प्रयोजनम् ? इत्याशङ्कायामाह- उद्भावनमिति । यौक्तिके = सत्तर्काऽनुमानादिनिश्चेये ह्यर्थे जीवाजीवादिके युक्तेरेव उद्भावनं = आविष्करणं, न तु श्रद्धायाः, इदं अनिग्रहस्थानं = प्रतिज्ञासंन्यासाऽप्रतिકરવામાં આવે તો અમે સ્યાદ્વાદી પણ વેદવચનોને પ્રમાણ માનીએ છીએ તે યુક્તિબાહ્ય શાસ્ત્રનો સંવાદ ન આવે તેવા તાત્પર્યની અપેક્ષાએ જ પ્રમાણ માનીએ છીએ. કારણ કે તીર્થકર ભગવંતના સર્વ વચનો યુક્તિસંગત જ હોય છે. તેથી જિનવચનની સાથે સંવાદ ધરાવે તેવું તાત્પર્ય યુક્તિબાહ્ય શાસ્ત્રની સાથે સંવાદ ધરાવતું નથી હોતું. માટે યુક્તિશૂન્યશાસ્ત્રઅસંવાદી તાત્પર્યની અપેક્ષાએ વેદવચનમાં પ્રામાણ્ય સ્વીકારવાના લીધે સ્યાદ્વાદીમાં પણ શિષ્ટલક્ષણની અતિવ્યાપ્તિ આવશે. સુજ્ઞ સ્યાદ્વાદી વેદાદિ મિથ્યાશાસ્ત્રનું તાત્પર્ય પણ સ્યાદ્વાદને સંગત હોય તેવી યુક્તિથી જ ગ્રહણ કરતા હોવાથી તે તાત્પર્ય યુક્તિબાહ્ય શાસ્ત્રનું संपा. नथी. ४ डोतुं. (१५/30) मार्नु ॥२५॥ मे छ : →
છે પરકીય સંગત અર્થનો સ્વીકાર નિગ્રહસ્થાન નથી જ ગાથાર્થ - યુક્તિસંગત અર્થમાં યુક્તિનું જ ઉભાવન કરવું તે નિગ્રહસ્થાન નથી. તથા પ્રામાણ્યમાં વેદત પ્રયોજક નથી પણ સત્યત્વ જ પ્રયોજક છે. (૧૫/૩૧)
ટીકાર્ય - યુક્તિસંગત અર્થમાં યુક્તિનું જ ઉભાવન કરવું એ કાંઈ નિગ્રહસ્થાન નથી. ઊલટું १. हस्तादर्श 'युक्तिरेव' इति पाठः । २. अत्र 'सम्यक्त्वं' इत्यशुद्धः पाठो मुद्रितप्रतौ । हस्तादर्श च .त्वं मु' इत्यशुद्ध पाठः । ३. हस्तादर्श 'अन्यनिग्र...' इति पाठः । स चाशुद्धः प्रतिभाति ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004941 |
| Book Title | Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 4 |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Yashovijay of Jayaghoshsuri |
| Publisher | Andheri Jain Sangh |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 378 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 22 MB |