Page Text
________________
२१३
• लिङ्गलिङ्गिनोः कथञ्चिदभेदः • योर्लिङ्गलिङ्गिनोर्वा स्याद्वादाऽऽश्रयणेन कथञ्चिदभेदात् । यदभ्यधुः श्रीहरिभद्रसूरयः ।। २ ।। पक्षपातो न मे वीरे न द्वेषः कपिलादिषु । युक्तिमद्वचनं यस्य तस्य कार्यः परिग्रहः ।। ३ ।। पक्षपात इति । न मे मम वीरे श्रीवर्धमानस्वामिनि पक्षपातः = तदवच्छेदेनाऽऽत्मनो नित्यत्वं स्यात् । अतः तत्र द्रव्यत्वस्यापि नित्यत्वमेव ।
=
लोचनपूर्व
इत्थञ्च द्रव्यत्वं नित्यमिति द्रव्यत्वे यन्नित्यत्वं तत् कथञ्चित् द्रव्यत्वात्मकम्, तत्स्वरूपत्वात् । ततश्च द्रव्यत्व-नित्यत्वयोरवच्छेद्यावच्छेदकभावेऽप्यैक्यं नैव विरुध्यते । तथैव अविसंवादिन्याय्यवचनावच्छेदेन महत्त्वविधानेऽपि तयोरैक्यं न विरुध्यते, स्वयं महत्त्वशून्यस्य सतोऽविसंवादिवचनस्य महत्त्वा वच्छेदकत्वाऽयोगात्। यद्वा तादृशवचनस्य वीतरागेतरनिष्ठात्यन्ताभावप्रतियोगित्वान्महत्त्वरूपता न विरुध्यते । ‘यदि चे’ति कल्पे महत्त्वस्यानुमेयत्वात् निरुक्तवचनस्य लिङ्गत्वमवगन्तव्यम् । न च लिङ्गलिङ्गिनोरैक्यं कथम् ? इति शङ्कनीयम्, लिङ्ग-लिङ्गिनोः स्याद्वादाश्रयणेन कथञ्चिदभेदात् = स्यादभिन्नत्वात् । यथा ‘चेतनालक्षणो जीव' इति वचनाद् लिङ्ग-लिङ्गिनोः सतोरपि चैतन्य-जीवत्वयोरैक्यं न विरुध्यते स्वयं तथा 'अविसंवादिन्याय्यवचनवान् महान्' इत्यत्र तादृशवचन - महत्त्वयोः लिङ्गलिङ्गिभावाऽऽपन्नत्वेऽपि कथञ्चिदैक्यं नैव विरुध्यते ।
=
किञ्च, अस्मन्मतानुसारेण घातिकर्मविरहेऽपि तीर्थकृतामघातिकर्मोदयेन देहादिधारणाद् यथार्थ - देशकत्वं सङ्गच्छते । नैयायिकानां तु न कथमपि, सदाशिवस्य देहविरहात् । ततश्च सुष्ठुक्तं श्रीहेमचन्द्रसूरिभिः अयोगव्यवच्छेदद्वात्रिंशिकायां देहाद्ययोगेन सदाशिवत्वं शरीरयोगादुपदेशकर्म । परस्परस्पर्धि कथं घटेत ? परोपक्लृप्तेष्वधिदैवतेषु ।। ← ( अयो. द्वा. १७ ) इत्यवधेयम् ।।
ननु वीतरागेऽविसंवादिवचनव्यतिरिक्ता अपि निर्दोषत्व-तीर्थङ्करत्व-सांवत्सरिकदान-कोटिदेवसान्निध्य-देवेन्द्रादिपूज्यत्व-संसारतारकत्व -शरणदातृत्वादयो बहवो गुणास्सन्त्येव । ततश्च तान् सर्वान् परित्यज्य कथमविसंवादिवचनमेव महत्त्वस्याऽवच्छेदकतया लिङ्गतया वोपदर्शितम् ? इत्याशङ्कायामाह - यदभ्यधुः श्रीहरिभद्रसूरयः लोकतत्त्वनिर्णये (लो.त.नि. १/३८) इति शेषः ।।४/२ ॥
तदेवाह - 'पक्षपात' इति । वीर इति । योऽस्य निरुक्तानि वेद स सर्वं वेद ← (शां. બન્ને અલગ છે તેમ છતાં તે બન્ને વચ્ચે સ્યાદ્વાદની અપેક્ષાએ આંશિકઅભેદ પણ રહેલ હોવાથી ‘સુસંવાદી યથાર્થ અરિહંતવાણી એ જ અરિહંતની મહાનતા' આવો અભેદઅવગાહી ઉલ્લેખ કરેલ છે.
‘વીતરાગ પરમાત્માનું ઈતર દેવ-દેવી કરતાં વૈશિષ્ટ્ય = મહત્ત્વ = મહાનતા યથાર્થ વાણીરૂપે જ છે' એવું અહીં જે બતાવેલ છે તે પોતાની કલ્પનાથી ગ્રંથકારશ્રીએ નથી બતાવેલ. પરંતુ અહીં શ્રી હરિભદ્રસૂરિજી મહારાજનું વચન પણ સાક્ષી છે. (૪/૨)
ગાથાર્થ ઃ- ‘મને વીર પ્રભુ ઉપર પક્ષપાત નથી તથા કપિલ વગેરે ઉપર દ્વેષ નથી. જેમનું વચન યુક્તિસંગત હોય તેનો જ સ્વીકાર કરવો જોઈએ.’ (૪/૩)
ટીકાર્થ :- શ્રી હરિભદ્રસૂરિજીએ લોકતત્ત્તનિર્ણય ગ્રન્થમાં જણાવેલ છે કે “શ્રી વર્ધમાનસ્વામી ભગવાન ઉપર મને કાંઈ પક્ષપાત નથી એટલે કે વીરપ્રભુના ગુણોને વિચાર્યા વિના તેમના ઉપર આંધળો १. हस्तादर्शे 'कथञ्चिद' इति त्रुटितः पाठः । २ हस्तादर्शे 'कापि ...' इति पाठः ।
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004938 |
| Book Title | Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 1 |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Yashovijay of Jayaghoshsuri |
| Publisher | Andheri Jain Sangh |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 478 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |