Page Text
________________
• अपुनर्बन्धकादेः तात्त्विक दीक्षानिर्वाहाऽसम्भवः •
१७७ तात्त्विकानां तु तात्त्विकैः सह योजनमप्यस्याचारः । तदुक्तं - 'देइ सुसाहूण बोहेउं' (उप.मा. ५१३) ति ।।२३।। इति । कुग्रहविरहं = असदभिनिवेशविशेषवियोगं लघु = शीघ्रं करोति = विधत्ते - (पञ्चा. २/ ४४ वृत्ति) इति ।
नन्वेवमात्मार्थमपुनर्बन्धकादीनां दीक्षणाभ्युपगमे ‘अत्तट्ठा नवि दिक्खइ' इति व्याहन्येतेत्याशङ्कायामाह- तात्त्विकानां तु मुमुक्षूणां तात्त्विकैः = संविग्नगीतार्थैः सह योजनं = मेलनं अपि अस्य = संविग्नपाक्षिकस्य आचारः । नयान्तराभिप्रायेणाऽपुनर्बन्धक-सम्यग्दृष्ट्योः दीक्षा न साध्वी, तादृशसूक्ष्मबोधविरहेण चारित्रमोहनीयकर्मविपाकोदयेन च परमार्थतः प्रव्रज्याप्रतिज्ञानिर्वाहाऽसम्भवात् । इदमेवाऽभिप्रेत्य हरिभद्रसूरिभिरेव ब्रह्मसिद्धान्तसमुच्चये →
आद्यद्वयस्य दीक्षायामधिकारो न विद्यते ।।४५।। यथाभव्यं प्रतिज्ञादि प्रोक्तमस्य विमुक्तये । अन्यथा प्रत्यपायाय जडानामुपजायते ।।१९२ ।। चारित्रमोहनीयेन, कर्मणाऽभिभवे सति । प्रतिपत्तिर्न साव्येषु, द्रव्यप्राया भवत्यपि ।।४३ ।। आशयस्फीतताहेतुरप्रमादपरेह यत् । चरित्रमोहोपेतस्य दृढं सा च न विद्यते ।।४६ ।। नाविशुद्धं मनोऽन्यस्य तथौदार्यात् प्रवर्तते । मुक्त्यासन्नेषु भावेषु व्यक्तं चारित्रमोहतः ।।१६७।।
- (ब्र.सि.४५,१९२,४३,४६,१६७) इत्युक्तम् । 'आद्यद्वयस्य = अपुनर्बन्धक-सम्यग्दृष्टिद्वितयस्य', 'एषु = अपुनर्बन्धकादिषु', 'अन्यस्य = चारित्रिव्यतिरिक्तस्य' शिष्टं स्पष्टम् । वक्ष्यमाण(भा.५ पृ. १२८८)ज्ञानयोगप्रतिपत्तिरूपतात्त्विकप्रव्रज्यापरिणामविरहादपुनर्बन्धकादयोऽप्यत्राऽतात्त्विका उच्यन्ते । ते अतात्त्विकास्तु 'अत्तट्ठा नवि दिक्खइ' (उपदेशमाला.५१३) इति निषेधाऽविषया इति तेषामसद्ग्रहोच्छेदार्थं दीक्षणे तदीयवन्दनादिस्वीकारे च संविग्नपाक्षिकत्वप्रच्यवो नैव सम्भवतीत्यवधेयम् ।।३/२३ ।।
તથા ભાવચરિત્રના પરિણામવાળા મુમુક્ષુઓને તો ભાવચારિત્રી એવા સુસાધુઓ સાથે જોડવા એ પણ સંવિગ્નપાક્ષિકનો આચાર છે. ઉપદેશમાલામાં જણાવેલ છે કે કે “સંવિગ્નપાક્ષિક યોગ્ય જીવને प्रतियो५ रीने सुसाधुने सौंपे.' (3/२3)
વિશેષાર્થ :- છઠ્ઠા ગુણસ્થાનકવર્તી જીવો પાસે ભાવચારિત્રનો પરિણામ હોય છે. સંવિગ્નપાક્ષિક પાસે ભાવચારિત્રપરિણામ હોતા નથી. અપુનબંધક વગેરે જીવોમાં પણ ભાવચારિત્રનો પરિણામ નથી હોતો. આથી એવા અપુનબંધક આદિમાં પોતાના જ્ઞાન વગેરેનો વિનિયોગ કરવાના આશયથી અથવા વિશિષ્ટ જ્ઞાનાદિને આરાધવાના તાત્પર્યથી સંવિગ્નપાક્ષિક દીક્ષા આપી શકે. શાસનને વફાદાર તથા ભાવચારિત્રશૂન્ય એવા સંવિગ્નપાક્ષિક પાસે શિષ્ય તરીકે રહેલા ભાવચારિત્રપરિણામશૂન્ય એવા અપુનબંધક વગેરે જીવો ગ્રહણશિક્ષા અને આસેવનશિક્ષાના પ્રભાવથી ગાઢ કદાગ્રહનો ત્યાગ કરે છે. મિથ્યાત્વમોહનીયની ઉત્કૃષ્ટસ્થિતિ જેઓ એક વાર બાંધવાની લાયકાત ધરાવે તેવા જીવ સકૃબંધક કહેવાય. તથા મોહનીયની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ જેઓ એક પણ વાર બાંધવાના નથી તેઓ અપુનબંધક કહેવાય. આવા જીવો અનેક વાર દ્રવ્યદીક્ષા પાળતાં પાળતાં મોક્ષે જવાની સામગ્રી પ્રાપ્ત કરે છે. આમ આ દ્રવ્યપ્રવ્રજ્યા બન્ને માટે हितरी छ. (3/२3)
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004938 |
| Book Title | Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 1 |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Yashovijay of Jayaghoshsuri |
| Publisher | Andheri Jain Sangh |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 478 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |