Page Text
________________
१६५
• द्रव्य-भावोञ्छनिरूपणम् • तत्त्यागेनाऽफलं तेषां शुद्धोञ्छादिकमप्यहो । विपरीतफलं वा स्यान्नौभग इव वारिधौ ॥१८॥
तदिति । अहो ! तत्त्यागेन = गीतार्थपारतन्त्र्यपरिहारेण तेषां = संविग्नाभासानां शुद्धो
महागुणावहस्य गुरुकुलवासस्य शुद्धोञ्छादिकृतेऽपि त्यागे नैव किञ्चित्फलमित्याह 'तत्त्यागेनेति । शुद्धोञ्छादिकं = अज्ञातोञ्छादिकमिति । तच्च द्रव्य-भावभेदेन द्विधा । आद्यं नानाविधं तापसादीनाम् । द्वितीयञ्च द्रव्याद्यभिग्रहग्रहलक्षणम् । तदुक्तं व्यवहारभाष्ये → अण्णाउंछं दुविहं दव्वे भावे य होइ नायव्वं । दव्बुंछण्णेगविहं लोगरिसीणं मुणेयव्वं ।। उक्खल क्खलए दव्वी दंडे संडासए य पोत्तीय । आमे पक्के य तहा दव्वोंछे होइ निक्खेवो ।।
6 (व्य.भा.१०/२२-२३) इत्यादि । अफलं = कुलटोपवासवन्निष्फलम्। तदुक्तं उपदेशपदे → तस्स परिच्चाया सुद्धंछाइ सयमेव बुद्धिमया । आलोएयव्वमिणं कीरंतं कं गुणं कुणइ?।। - (उप.प.६८२) इति । तद्वृत्तिस्त्वेवम् → “यत एवं महागुणो गुरुकुलवासस्तस्मात्तस्य गुरुकुलवासस्य परित्यागे शुद्धोञ्छादि प्रागुक्तमनुष्ठीयमानं स्वयमेव = आत्मनैव, परोपदेशनिरपेक्षमित्यर्थः, बुद्धिमता = अतिशायिप्रज्ञेन आलोचयितव्यं = मीमांसनीयं इदं यथा क्रियमाणं कं गुणं = उपकारं करोति, कुलटोपवासवन्न किञ्चिदित्यर्थः” (उप.प.६८२ वृ.) इति ।
अनभिनिविष्टानामवद्यभीरूणां तेषां शुद्धोञ्छादेरफलत्वमुक्त्वाऽधुनाऽभिनिविष्टानामवधरतानां प्रवचनापभ्राजनाकारिणां तेषां तत्फलमाह- विपरीतफलं वा किटिकापक्षोद्गमन्यायेन, मिथ्यात्वमोहनीयविपाकोदयप्रयुक्तत्वात् भौतहन्तुः पादस्पर्शनिषेधनवत् । तदुक्तं उपदेशपदे → “एयमिह अयाणंता असग्गहा લેવો જરૂરી છે, તેમને સમર્પિત થવું આવશ્યક છે. દેખતા માણસનું આલંબન લીધા વગર અંધ વ્યક્તિ માર્ગમાં આગળ વધી ન શકે અને તેનું માર્ગદર્શન સ્વીકારીને પુરુષાર્થ કરે તો અવશ્ય ઈચ્છિત સ્થળે પહોંચી શકે. તેમ તાત્ત્વિક જ્ઞાનદષ્ટિવાળા ગીતાર્થનું આલંબન લીધા વિના અગીતાર્થ મોક્ષમાર્ગે આગળ વધી ન શકે અને તેનું માર્ગદર્શન સ્વીકારીને પ્રામાણિક પુરુષાર્થ કરે તો અવશ્ય મોશે પહોંચી શકે. માષતુષ મુનિ વગેરે આનું ઉમદા ઉદાહરણ છે. પરંતુ અગીતાર્થ સાધુએ પણ યથાશક્તિ ગીતાર્થ બનવા માટે ઉચિત પ્રયત્ન કરવો જરૂરી છે; કેમ કે ગીતાર્થપરતંત્રતા સ્વરૂપ જ્ઞાન પારકું છે, પરાવલંબી છે, मौ५यारि छ. म पात तार्थे भूतवी न से. (/१७)
ગીતાર્થની નિશ્રા = પરતંત્રતા = સમર્પિતતા ફગાવનાર અગીતાર્થ યતિને થતું નુકશાન ગ્રંથકારશ્રી આગળની ગાથામાં દર્શાવે છે.
ગાથાર્થ :- ઓહ ! ગીતાર્થનિશ્રાને છોડવાથી યથેચ્છ યતિઓના નિર્દોષ ગોચરીચર્યા વગેરે આચારો પણ નિષ્ફળ જાય છે અથવા દરિયામાં હોડી ભાંગી જાય તેમ વિપરીત ફળવાળા થાય છે. (૩/૧૮)
- 8 ગીતાર્થનિશ્રા છોડવાથી થતા નુક્શાન હ ટીકાર્થ :- તાત્ત્વિક રીતે સંવેગી-વૈરાગી ન હોવા છતાં બાહ્ય વ્યવહારથી સંવેગી-વૈરાગી લાગતા જે સ્વચ્છેદ સાધુઓ ગીતાર્થનિશ્રા ફગાવે છે તેઓના નિર્દોષ ગોચરીચર્યા વગેરે બાહ્ય ઉગ્ર આચારો પણ નિષ્ફળ જાય છે. અથવા જેમ સાગરમાં હોડી ભાંગી જાય તો તરવાના બદલે ડૂબવાનું ફળ મળે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004938 |
| Book Title | Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 1 |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Yashovijay of Jayaghoshsuri |
| Publisher | Andheri Jain Sangh |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 478 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |