Page Text
________________
१५३
• सन्मार्गनाशकस्याऽनन्तसंसारिता • आद्यं ज्ञानात्परं मोहाद्विशेषो विशदोऽनयोः । एकत्वं नानयोर्युक्तं काच - माणिक्ययोरिव ।।८।। ममकारं 'मदीयोऽयं श्रावक' इति गाढाऽऽग्रहं 'गामे वा कुले वा नगरे वा देसे वा ममत्तभावं न कहिंपि कुज्जा' (दशवैकालिक . चूलिका-२/८) इत्यागमनिषिद्धमपि केचित् कुर्वन्ति । तथा राढ्या शरीरशोभाकाम्ययाऽशुद्धोपधिभक्तादि केचन गृह्णन्ति, तत्राशुद्धमुद्गमोत्पादनादिदोषदुष्टं, उपधिः = वस्त्रपात्रादिः भक्तं = अशन-पान-खाद्य-स्वाद्यादि, आदिशब्दादुपाश्रयग्रहणम् । एतान्यप्यागमेऽशुद्धानि निषिद्धान्येव । यत एवमार्षं- 'पिंडं सिज्जं च वत्थं च चउत्थं पायमेव य । अकप्पियं न इच्छिज्जा पडिगाहिज्ज कप्पियं।।' (दशवैकालिक- ६/४८) इति । इह च राढाग्रहणं पुष्टालम्बनेन दुर्भिक्षाऽक्षेमादौ पञ्चकपरिहाण्या किञ्चिदशुद्धमपि गृह्णतो न दोष इति ज्ञापनार्थम् । यतोऽभाणि पिण्डनिर्युक्तौ 'एसो आहारविही जह भणिओ सव्वभावदंसीहिं । धम्मावस्सगजोगा जेण न हायंति तं कुज्जा ।। ' ( पिं.नि.६७०) तथा 'कारण- पडिसेवा पुण भावेणाऽसेवणत्ति दट्ठव्वा । आणाए तीए भावो सो सुद्धो मुक्खहेउ त्ति ।।' (उपदेशपद-८०१) तथा ‘निद्दिज्ज त्ति' पत्रलेखनेनाऽऽचन्द्रकालिकं प्रदत्ता वसतिर्गृहमेषाऽपि साधूनामकल्पनीया, अनगारत्वहानेः, भग्नसंस्थापनादौ कायवधसम्भवात् । तथा च पठ्यते ' अविकत्तिउण जीवे कत्तो घरसरणगुत्तिसंठप्पं । अविकत्तिया य तं तह पडिया अस्संजयाण पहे ।। ' ( उपदेशमाला - ११२) एतद्ग्रहणमप्येकैराचर्यते । तथा तूली - मसूरके प्रतीते, आदि शब्दात्तूलिका - खल्लक - कांस्य - ताम्रपात्रादीनां परिग्रहः । एतान्यपि यतीनां न कल्पन्ते ← (ध. र. प्र.गा. ८७ वृ.) इति । प्रकृते च
उम्मग्गठिओ एक्को विनासए भव्वसत्तसंघाए । तं मग्गमणुसरंतं जह कुत्तारो नरो होइ ।। उम्मग्गमग्गसंपआिण साहूण गोयमा ! नूणं । संसारो अ अणंतो होई संमग्गनासीणं ।।
← (गच्छ. प्रकी. ३०/३१) इति गच्छाचारप्रकीर्णकगाथेऽपि स्मर्तव्ये ||३/७।।
=
વિશેષાર્થ :- ‘શાસ્ત્રમાં જુદી રીતે કહેવામાં આવેલ હોવા છતાં કારણિક સંવિગ્નઆચરણ જુદી રીતે દેખાતું હોવા છતાં તેનો વિરોધ, દોષારોપણ વગેરે ક૨વાનો ધર્મરત્નપ્રકરણ ગ્રન્થમાં નિષેધ કરેલ હોવાથી સંવિગ્ન આચાર્ય ભગવંતોના આચરણમાં થોડો ઘણો ફેરફાર દેખાય અથવા શાસ્ત્રોક્ત પ્રવૃત્તિ કરતાં ફેરફારવાળી પ્રવૃત્તિ દેખાય ત્યારે વિરોધ કરવો તે તદ્દન અયોગ્ય છે. ધર્મરત્નપ્રકરણમાં સંવત્સરી-ચોમાસી તિથિના ફેરફાર વગેરેને પણ જીતવ્યવહાર તરીકે બતાવેલ છે. સાધુએ કંદોરો પહેરવો એ પણ શાસ્ત્રનિષિદ્ધ છે. છતાં આજે સર્વ સમુદાયના સાધુ ભગવંતો કમરમાં કંદોરો પહેરે છે. ન પહેરે તો યોગોહન વગેરેમાં પ્રાયશ્ચિત્ત આપવામાં આવે છે. આથી એવું ફલિત થાય છે કે જે આચરણ શાસ્રનિષિદ્ધ હોય પરંતુ દેશકાલ-સંયોગ વગેરેને લક્ષમાં લઈને સંવિગ્ન ગીતાર્થો તેને આચરે અને બીજા પણ અનેક ગીતાર્થો કર્તવ્યરૂપે તેને અપનાવે તો તે વ્યવહાર ‘જીત’ બને છે, આજ્ઞાવિરાધના વગેરે દોષસ્વરૂપ નહિ. આ અર્થાધિકાર ઉપર આ રીતે સૂક્ષ્મ મધ્યસ્થ બુદ્ધિથી ગંભીર વિચારણા કરવાની આજના કાળે ખૂબ જરૂર છે. (૩/૭) * સંવિગ્નાચાર અને શિથિલાચારની ભેદરેખા આ
ગાથાર્થ :- સંવિગ્નાચરણ તત્ત્વજ્ઞાનથી થાય છે. શિથિલાચાર મોહથી થાય છે. આમ આ બન્ને વચ્ચેનો ભેદ સ્પષ્ટ છે, મણિ અને કાચની જેમ તે બન્નેને એક માનવા યુક્તિસંગત નથી. (૩/૮) १. साम्प्रतं दशवैकालिके ‘गामे कुले वा नगरे व देसे ममत्त...' इत्यादिपाठो लभ्यत इत्यवधेयम् । २. धर्मरत्नप्रकरण वृत्तौ 'आणाइ तीइ भावे' इत्यशुद्धः पाठः ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004938 |
| Book Title | Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 1 |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Yashovijay of Jayaghoshsuri |
| Publisher | Andheri Jain Sangh |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 478 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |