Page Text
________________
१२२
• द्वारस्यान्यतः सिद्धौ नान्यथासिद्धिः • द्वात्रिंशिका-२/२६ __ अनुषङ्गत एवासङ्गसम्भवाच्चेति ।।२५।।। देशनैकनयाक्रान्ता कथं बालाद्यपेक्षया । इति चेदित्थमेव स्यात्तबुद्धिपरिकर्मणा ॥२६।।
देशनेति । धर्मगुह्यानुक्तौ बालाद्यपेक्षया एकनयाक्रान्ता = व्यवहारादिमात्रप्रधाना देशना कथं युज्यते? 'एगंते होइ मिच्छत्तं' (महानिशीथ-अ.५-सावद्याचार्य) इति वचनाद् इति चेत् ?
एतेन भरतचक्रि-पृथिवीचन्द्र-गुणसागरादीनां पापक्रियाकरणोत्तरं कैवल्योत्पत्तेरसङ्गानुष्ठानोपपत्तिरव्याहतेति निरस्तम्, अनुषङ्गतः = काकतालीयन्यायेन अन्योद्देशेन प्रवृत्तस्याऽकस्मादतर्कितफलान्तरोपनिपातप्रकारमाश्रित्य एव असङ्गसम्भवात् = असङ्गानुष्ठानसमुत्पादात् । कदाचिद्दण्डं विनाऽपि हस्तादिनैव चक्रभ्रमणाद् घटोत्पादेऽपि घटं प्रति दण्डस्येव, जिनाज्ञादरगर्भितं वचनानुष्ठानं विनाऽपि पूर्वाभ्यस्तकरणानां तथाभ्रव्यत्वपरिपाकवतां “सल्लं कामा विसं कामा” (उत्तराध्ययन-९/५३) इत्यादिना जिनवचनाऽऽदरभावितान्तःकरणानां भरतादीनां कदाचित्केवलज्ञानोत्पत्तावपि न कार्यकारणभावभङ्गः; द्वारस्यान्यत एव सिद्धेः, स्वप्रयोज्यद्वारसम्बन्धेनैव हेतुत्वादिति दिक् ।।२/२५।।
ननु बालाद्यपेक्षया धर्मगुह्यानुक्तौ = 'वचनाराधनाद्धर्मोऽधर्मस्तस्य च बाधनादिति सर्वज्ञकथितधर्मरहस्याऽनुपदेशे इयं देशना व्यवहारादिमात्रप्रधाना स्यात् । बालदेशना स्थूलव्यवहारमात्रमुख्या मध्यमबुद्धिदेशना च केवलसूक्ष्मव्यवहारनयप्रधाना स्यात् । सा च कथं युज्यते ? ‘एगंते होइ मिच्छत्तं' (म.नि.अ.५) इति महानिशीथे सावधाचार्यापराभिधानस्य कुवलयप्रभाचार्यस्य वचनात् । तदुक्तं तीर्थोद्गालीप्रकीर्णके अपि → एगंतो मिच्छत्तं जिणाण आणा य होइ णेगंतो - (ती.प्र.१२१३) इति चेत्? પછી ભગવાનનું ધ્યાન ધરે તો તેને અવશ્ય સમાપત્તિ થાય એવો કોઈ નિયમ નથી. જ્યારે આજ્ઞાઆદરથી ધર્મક્રિયા = વચનાનુષ્ઠાન કરનારને તો કાળક્રમે અવશ્ય સમાપત્તિ થવાનો નિયમ છે. ક્યારેક કોઈક આત્મહિતાર્થી જીવને આજ્ઞાઆદર વિના ધર્મક્રિયા કર્યા પછી જિનધ્યાન પ્રકૃષ્ટ રીતે કરવાથી કદાચ સમાપત્તિ પ્રાપ્ત થાય તો ત્યાં પણ આજ્ઞાઆદરના સંબંધથી = અનુષંગથી જ સમાપત્તિ મળેલી જાણવી. લબ્ધિરૂપે, શક્તિરૂપે ત્યાં આજ્ઞાઆદર અવશ્ય સ્વીકારવો જ રહ્યો. માટે ધર્મક્રિયા વગેરે કરતાં પણ જિનાજ્ઞાનો આદર જ બળવાન છે, અમોઘ છે- એવું ફલિત થાય છે. (ટીકાર્યમાં જ વિશેષાર્થ કહેવાયેલ હોવાથી આ વિષયમાં વિશેષાર્થ અલગ રીતે અમે કહેતાં નથી. આ રીતે આગળ પણ યથાયોગ્ય સમજી લેવું.) (૨/૨૫)
બાલાદિદેશના વિશે શંકા અને સમાધાન કરતા ગ્રન્થકારશ્રી દર્શાવે છે.
ગાથાર્થ - બાલાદિની અપેક્ષાએ એક નયથી આક્રાન્ત દેશના કેમ અપાય ? આ શંકાનું સમાધાન એ છે કે આ રીતે જ તેની બુદ્ધિ પરિકર્મિત બને છે. (૨/૨૬)
૯ શ્રોતાની અપેક્ષાએ એક્સયિક દેશના પણ આવકાર્ય છે ટીકાર્થ - - “બાલ વગેરે શ્રોતાને ધર્મના રહસ્યરૂપ જિનવચન આદરની મુખ્યતા જણાવ્યા વગર માત્ર વ્યવહારનયપ્રધાન દેશના આપવી તે તો કઈ રીતે યોગ્ય કહેવાય ? કારણ કે કોઈ પણ નયને એકાન્ત રીતે પકડવામાં, પ્રરૂપવામાં, સ્વીકારવામાં મિથ્યાત્વ છે” એવું શાસ્ત્રમાં જણાવેલ છે” ૯ આવી શંકા અહીં થાય તો તેનું સમાધાન એ છે કે બાલાદિ શ્રોતાની અપેક્ષાએ માત્ર વ્યવહારનયપ્રધાન દેશના
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004938 |
| Book Title | Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 1 |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Yashovijay of Jayaghoshsuri |
| Publisher | Andheri Jain Sangh |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 478 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |