Page Text
________________
• प्रव्रज्याया आदि-मध्याऽन्तकल्याणाऽऽवहत्वम् • हननपचनक्रयरूपा वा ।।२२।। वयःक्रमेणाध्ययनश्रवणध्यानसङ्गतिः । सदाशयेनानुगतं पारतन्त्र्यं गुरोरपि ।।२३।।
वय इति । क्रमोऽत्र प्रथमे वयस्यध्ययनं द्वितीयेऽर्थश्रवणं तृतीये च ध्यानेन भावनमित्येवंरूपः । हनन-प्रचन-क्रयरूपा इति । अत्र च सर्वाऽपि पिण्डैषणाऽवतरति सक्षेपेण । तदुक्तं दशवैकालिकनियुक्ती → पिण्डेसणा य सव्वा संखेवेणोयरइ नवसु कोडीसु । न हणइ न पयइ न किणइ कारवण-अणुमईहि नव ।। - (द.वै.नि.२४०) इति । शिष्टं स्पष्टम् ।।२/२२ ।।
→ काले चरंतस्स उज्जमो सफलो भवति (आचा.चू.१/२/५) इति आचाराङ्गचूर्णिवचनं चेतसिकृत्य मध्यमदेशनायामेवाऽवशिष्टमाह 'वय' इति । 'प्रथमे वयसी'ति । वयोलक्षणञ्चेदं → आषोडशाद् भवेद् बालो यावत्क्षीरान्नवर्तकः । मध्यमः सप्ततिं यावत् परतो वृद्ध उच्यते। 6 ( ) इति। तत्र सर्वत्र भावचारित्रादियोग-क्षेमादिकं सम्भवति । तदुक्तं स्थानाङ्गसूत्रे → तओ वया पन्नत्ता तं जहा-पढमे वते, मज्झिमे वते, पच्छिमे वते । तहिं वतेहिं आया केवलिपन्नत्तं धम्मं लभेज्ज सवणयाए, बोहिं बुज्झेज्जा, मुंडे भवित्ता अगाराओ अणगारियं पव्वएज्जा, केवलं बंभचेरवासमावसेज्जा, एवं संजमेणं संजमेज्जा, संवरेण संवरेज्जा, आभिणिबोहियनाणं उप्पाडेज्जा जाव केवलनाणंति - (स्था.३।३।१५५) इति । ग्रन्थकारः त्रिष्वपि वयःसु चारित्रहितकारितामाह 'अध्ययनमि'त्यादि । यद्वा चारित्रधर्मस्याऽऽदिमध्यान्तकल्याणकारित्वमवसेयम्, अनेकान्तवादराद्धान्तानुसारिसम्यग्ज्ञानसंवलितत्वात् । ___ यत्तु मज्झिमनिकाये अपणाकसूत्रे चूलहत्थिपदोपमसूत्रे च → सो धम्मं देसेति आदिकल्लाणं, मज्झेकल्लाणं, परियोसानकल्लाणं सात्थं सब्यञ्जनं केवलपरिपुण्णं परिसुद्धं ब्रह्मचरियं पकासेति - (म.नि.२/१/९२ अप. भाग-२/पृ.७१, चूल.पृ.८८) इत्येवं शाक्यपुत्रोक्तधर्मस्याऽऽदि-मध्य-पर्यवसानकल्याणकारित्वमावेदितं तत्तु सुगतस्य श्रीपार्थापत्यतयाऽनेकान्तवादसिद्धान्तानुसारित्वापेक्षयाऽवगन्तव्यम्, अन्यथा निरन्वयोच्छेदाभिनिविष्टबुद्धित्वे एकान्तक्षणिकवादसिद्धान्तानुसृतमिथ्याज्ञानसंवलितधर्मस्याऽऽदि-मध्यान्तकल्याणावहत्वाऽसम्भवात् । शर्करोन्मज्जनीयन्यायेन क्वचित्तदुपलम्भस्तु न सर्वत्र तथानियमसाधकः । → शर्करा च क्षिप्ता पुरुषस्य चोन्मज्जनं तत्तुल्यं शर्करोन्मज्जनीयम् - (ग.म.३/१९६ पृ.१३४) આથી ફલિત એ થશે કે મધ્યમબુદ્ધિને પાંચ સમિતિ અને ત્રણ ગુમિ-એમ અષ્ટપ્રવચનમાતાના પાલનવાળું સાધુજીવન વર્ણવવું. તેમ જ રાગ-દ્વેષ-મોહરૂપ ત્રણ કોટિ અથવા કરણ-કરાવણ-અનુમોદન ભેદથી ત્રણ કોટી, અથવા હનન-પચન-ક્રયણ અર્થાત્ ગોચરીસંબંધી જીવઘાત કરવો, રાંઘવું અને ખરીદવું -આ ત્રણ કોટિ અથવા ગોચરી માટે જીવહિંસા કરાવવી, રંધાવવું અને ખરીદી કરાવવી – આ ત્રણ કોટિ અથવા સાધુનિમિત્તે ગોચરી માટે બીજાએ કરેલ હિંસા, રાંધવાની ક્રિયા અને ખરીદીની અનુમોદના કરવી- આ સ્વરૂપ ત્રણ કોટિથી શુદ્ધ ભોજનયુક્ત સાધુસંબંધી આચાર મધ્યમબુદ્ધિને કહેવા. (૨૨)
ગાથાર્થ - ઉંમરના ક્રમથી અધ્યયન, શ્રવણ અને ધ્યાનનો સંબંધ તેમ જ ગુરુનું પણ સદાશયથી યુક્ત એવું પાતંત્ર્ય કર્તવ્ય તરીકે મધ્યમબુદ્ધિને કહેવું. (૨/ર૩).
ટીકાર્થ - પ્રથમ વયમાં સૂત્રનું અધ્યયન, બીજી વયમાં અર્થશ્રવણ અને પાછલી વયમાં ધ્યાનથી આત્માને ભાવિત કરવો- આ સાધ્વાચાર છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004938 |
| Book Title | Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 1 |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Yashovijay of Jayaghoshsuri |
| Publisher | Andheri Jain Sangh |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 478 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |