Page Text
________________
अगीतार्थकुशीलसङ्गस्य त्याज्यता •
८७
अज्ञातेति । अज्ञातो वाग्विवेकः = शुद्धाशुद्ध-योग्यायोग्यविषयत्वादिरूपो यैस्तेषां ( = अज्ञातवाग्विवेकानां ) पण्डितत्वाभिमानिनां वाचि = भाषायां विषं यद् मिथ्यात्वरूपं वर्तते तद् आशीविषस्य = व्यालस्य मुखे न, अनेकजन्मदुःखदं ह्येकमन्यच्चैकजन्मदुःखदमेवेति ।। ५ ।।
बालादीनां लक्षणमाह
तत्र बालो रतो लिगे वृत्तान्वेषी तु मध्यमः । पण्डितः सर्वयत्नेन शास्त्रतत्त्वं परीक्षते || ६ || तत्रेति । तत्र = तेषु बालादिषु मध्ये लिङ्गे = लिङ्गमात्रे रतो बालः, लिङ्गमात्रप्राधान्यापेक्षयाऽसदारम्भत्वात् ।
•
एकं = मिथ्यात्वविषं वाग्गतं, अन्यत् = व्यालमुखगतं विषम् । इदमेवाभिप्रेत्य गच्छाचारप्रकीर्णके अगीअत्थकुसीलेहिं संगं तिविहेण वोसिरे । मुक्खमग्गस्सिमे विग्घं पहंमी तेणगे जहा ।। ← (ग.प्र.४८) इत्युक्तम् । यथोक्तं बृहत्कल्पभाष्ये अपि णाणाइ दूसेंतो तव्विवरीयं तु उवदिसइ मग्गं । उम्मग्गदेसओ एस आयअहिओ परेसिं च ।। ← (बृ. क. भा. १३२२ ) इति । अत्र 'जातं मे शरणतो भयमिति न्यायापातः । स गुरुः परमो वैरी यो ददात्यसन्मतिम् ← ( ना. पञ्च. १/१०/२१) इति नारदपञ्चरात्रवचनमप्यत्र स्मर्तव्यम् ।।२ / ५ ।।
लिङ्गमात्रे = बाह्ये रजोहरण-पिच्छिका-त्रिदण्ड- त्रिशूल - जटा - भस्म - रक्तवस्त्र-पीताम्बरादिलक्षणे केवले वेशे रतः प्राधान्येन धर्मदर्शी ‘बाल' इत्युच्यते, विवेकशून्यत्वेन लिङ्गमात्रप्राधान्यापेक्षया = धर्मविधया केवलबाह्यवेशमुख्यत्वप्रेक्षितया असदारम्भत्वात् = तत्तद्भूमिकानिषिद्धकार्यकारित्वात् । प्रकृते नि
ટીકાર્થ :- પોતાનું શુદ્ધ વચન અને અશુદ્ધ વચન, શ્રોતાને યોગ્ય વચન અને અયોગ્ય વચન વગેરેનો વિવેક જેણે સમજેલ નથી અને પોતાની જાતને પંડિત માનવાના અભિમાનમાં રાચે છે તેની વાણીમાં મિથ્યાત્વ રૂપ જે ભયંકર ઝેર રહેલું છે તે ઝેર આશીવિષ સર્પના મોઢામાં પણ રહેતું નથી. આનું કારણ એ છે કે સર્પનું ઝેર તો માત્ર એક જન્મમાં જ દુઃખ આપે છે, જ્યારે જીભ ઉપર નિયંત્રણ વગરના મિથ્યાભિમાનીનું વચન તો સ્વ-પરને અનેક જન્મમાં દુઃખ આપે છે. (માટે જેને બોલવામાં વિવેક ન રહેતો હોય એવા અભિમાની માણસે ધર્મદેશના આપવાના બદલે મૌન રહેવું- એ જ સ્વपरने हितडारी छे.) (२/4)
બાલ વગેરે શ્રોતાના લક્ષણને ગ્રંથકારશ્રી જણાવે છે.
ગાથાર્થ :- તેમાં બાલ જીવ લિંગમાં = વેશમાં રત હોય છે. મધ્યમ શ્રોતા આચારને તપાસે છે. પંડિત શ્રોતા તો સર્વ પ્રયત્નથી શાસ્રતત્ત્વની પરીક્ષા કરે છે. (૨/૬)
* બાલ વગેરે શ્રોતાનું લક્ષણ *
ટીકાર્થ :- (૧) બાલ શ્રોતા માત્ર લિંગમાં જ આસક્ત હોય છે. અર્થાત્ ‘સામેની વ્યક્તિમાં ધર્મ રહેલો છે કે નહિ ?' આના નિર્ણય માટે માત્ર બાહ્ય વેશને જ મુખ્ય માને તે બાલ જીવ છે. કારણ કે તેમનામાં વિવેકદૃષ્ટિ હોતી નથી. માટે તેઓ ધર્મને સ્વીકારે તો પણ માત્ર બાહ્ય વેશને જ મુખ્ય રીતે પકડી રાખશે. અને ધર્મના આચારોને યથાવસ્થિત રીતે પાળવાનો કે ધર્મસિદ્ધાંતને વિચારવાનો
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004938 |
| Book Title | Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 1 |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Yashovijay of Jayaghoshsuri |
| Publisher | Andheri Jain Sangh |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 478 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |