Page Text
________________
• श्रोतृगुण-दोषदर्शनमुदाहरणचतुर्दशकेन
द्वात्रिंशिका - २/५
किञ्चैवं पुरुषादिपरिज्ञानानावश्यकत्वे पर्षदादिगुणदोषोपवर्णनं तत्र तत्र व्यर्थं स्यादिति ।।४।। अज्ञातवाग्विवेकानां पण्डितत्वाभिमानिनाम् । विषं यद्वर्तते वाचि मुखे नाशीविषस्य तत् ।।५।। इति । एतेन वक्ता हि यदा स्तुति-मान- लाभादिनिरीह : ' कथममी श्रोतारोऽनुगृहीताः प्रतिबुध्येरन् ?” इत्यवाप्तबुद्धिर्हितमुपदिशति तदाऽस्यैकान्ततो भवति धर्मः ← (त.सू.का. २९ वृ.) इति तत्त्वार्थवृत्ती देवगुप्तसूरिवचनमपि व्याख्यातम् ।
तत्र तत्र = निशीथ-विंशिकादौ व्यर्थं स्यात् । तथाहि निशीथपीठिकाचूर्णो भिच्छुगा = रत्तपडा, आदिसद्दातो परिव्वायगादि । तेहिं भावियं जं खेत्तं तत्थ उवासगा पुच्छंति सढतातो (= शाठ्यात्) परमत्थेण वा- ‘भगवं ! अम्हे भिच्छुगादीआण दाणं दलयामो एयस्स फलं किं अत्थि न वत्थ त्ति ? ' । सो एवं पुट्ठो भणति दाणस्स णत्थि णासोत्ति । जति वि य तेसिं दाणं दिण्णं अफलं तहा वि तह चेव (= तथापि तथैव = 'तद्दाननाशो नास्तीति ) भणाति, मा उद्धरुट्ठा धाडेहंतीत्यर्थः ← (नि.चू.गा. ३२३ पृ. ११३ ) इत्युक्तं व्यर्थं स्यात्, यदि पुरुषादिपरिज्ञानमनावश्यकमिति स्वीक्रियेत । किञ्चैवं → सेलघण 'कुडग' चालणि 'परिपूणग 'हंस' महिस' मेसे" य । मसग ' जलूग' बिराली " जाहग११ गो१२ भेरि१३ आभीरी ।। ← (नं.सू.४४-बृ.क.भा. ३३४) इति श्रोतृगुणदोषप्रदर्शनपरा नन्दिसूत्रबृहत्कल्पभाष्यगाथाऽपि व्यर्था स्यात् । भणिया जोग्गाऽजोग्गा सीसा गुरवो य तत्थ दोण्हं पि । वेयालियगुणदोसो जोगो जोग्गस्स भासेज्जा । ← (वि. आ.भा. १४८२- बृ.क.भा.३६१) इति विशेषावश्यकभाष्यबृहत्कल्पभाष्यवचनमप्येवमनतिप्रयोजनमेव स्यात् । → जा खलु अभाविया कुस्सुईहिं न य ससमए गहियसारा । अकिलेसकरा सा खलु वयरं छक्कोडिसुद्धं व ।। ← (बृ.क.भा. ३६८) इति अज्ञायकपर्षद्गुणवर्णनपरा बृहत्कल्पभाष्यगाथाऽपि श्रोतृपरिज्ञानानावश्यकत्वे स्वीकृते सति निरर्थिका स्यात् । तदुक्तं भर्तृहरिणापि नीतिशतके अज्ञः सुखमाराध्यः सुखतरमाराध्यते विशेषज्ञः । ज्ञानलवदुर्विदग्धं ब्रह्मापि नरं न रञ्जयति ।। ← ( नी. श. ३) इति भावनीयं तत्त्वमेतत् ॥ २/४
पण्डितत्वाभिमानिनां = पण्डितंमन्यानां भाषायां यत् मिथ्यात्वरूपं विषं वर्तते तन्न व्यालस्य मुखे । છે ?” ઈત્યાદિ વિચારીને પછી યથાયોગ્ય ધર્મદેશના કહેવી. ~ વળી, ધર્મદેશના દેવામાં શ્રોતા વગેરેનું જ્ઞાન જો આવશ્યક ન હોય તો પર્ષદાના ગુણ અને દોષનું જે વર્ણન તે તે નંદિસૂત્ર (૭) બૃહત્કલ્પભાષ્ય (गाथा-उह्५-६-७) वगेरे ग्रंथोमां रवामां आवे छे ते व्यर्थ जनशे. (२/४)
:
વિશેષાર્થ ઃ- શ્રોતા વગેરેની ભૂમિકાને અનુસરીને જ, તે શ્રોતા શ્રદ્ધાપૂર્વક સદાચારનું પાલન કરવા દ્વારા આત્મકલ્યાણના માર્ગે આગળ વધે - તે પ્રમાણે ઉપદેશકે નિસ્વાર્થ ભાવે યથાર્થ ધર્મદેશના આપવી. આ રીતે વિવેકપૂર્વક ધર્મ સંભળાવવાથી કદાચ ભારેકર્મીપણાને લીધે શ્રોતા ધર્મ ન પામે તો પણ અનુગ્રહબુદ્ધિથી, વિવેકપૂર્વક ધર્મદેશના દેનાર નિસ્પૃહ અને ગીતાર્થ એવા મહાત્માને તો એકાંતે નિર્જરા છે. આવો નિષ્કર્ષ ઉપરોક્ત આચારાંગસૂત્ર અને તત્ત્વાર્થસૂત્રનો સમન્વય કરવાથી પ્રાપ્ત થાય છે.(૨/૪)
८६
-
•
ગાથાર્થ :- જેમણે વાણીના વિવેકને જાણ્યો નથી, તથા પોતાની જાતને પંડિત માનવાના અભિમાનમાં રાચે છે તેની વાણીમાં જે ઝેર રહેલું છે તે આશીવિષ સર્પના મુખમાં પણ નથી. (૨/૫)
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004938 |
| Book Title | Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 1 |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Yashovijay of Jayaghoshsuri |
| Publisher | Andheri Jain Sangh |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 478 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |