Page Text
________________
पर्षदः त्रिविधताप्रकाशनम् •
८३
ननु पुरुषादिभेदेन देशनाभेदो न युक्तः, राजरङ्कयोरेकरू' पेणैव देशनाविधानात् । तथा च आचारसूत्रं - 'जहा पुण्णस्स कत्थई तहा तुच्छस्स कत्थई, जहा तुच्छस्स कत्थई तहा पुण्णस्स कत्थई' (आचारांग सू.१०१ पत्र १४५ ) ति । सूत्रोल्लङ्घनं च महतेऽनर्थाय इत्याशङ्क्याहकोऽयं पुरुष इत्यादिवचनादत एव च । पर्षदादिविवेकाच्च व्यक्तो मन्दस्य निग्रहः || ४ ||
कोऽयमिति। अत एव च = विपर्यये दोषादेव च 'कोऽयं पुरुषः ?' इत्यादिवचनात् नन्द्यावश्यकादौ (पर्षदादिविवेकात्=) पर्षदादीनां विवेकाद् = विवेचनात् च मन्दस्य = देशादिपुरुषादिज्ञाना← इति निशीथभाष्यस्य, अवगयपत्तसरूवो तयणुग्गहहेउभाववुड्ढिकरं । सुत्तभणियं परूवइ, वज्जंतो दूरमुम्मग्गं ।। ← (ध. र. ९६ ) इति धर्मरत्नप्रकरणवचनस्य चोपपत्तेः । धर्मसङ्ग्रहे अपि सा च संवेगकृत्कार्या, शुश्रुषोर्मुनिना परा । बालादिभावं संज्ञाय यथाबोधं महात्मना ।। ← (ध.सं.१९) इत्युक्तम् । एतेन एगंतं निज्जरं कहंताणं ← (म. नि. ३ | ११९) इति महानिशीथसूत्रमपि व्याख्यातम्। ततश्च यथापात्रं यथाबोधं यथाशक्ति देशनाधिकारिणा परप्रतिबोधकरणे महत् कल्याणमिति फलितम् । एतेन न प्रबोधशक्तिसदृशः कश्चित् सुकृतयोगः शासनीनः सम्भवेदितर: ← ( उत्स. पृ. ३) इति उत्सर्गापवादवचनैकान्तोपनिषद्वचनं व्याख्यातम् ।।२ / ३।।
नन्द्यावश्यकादाविति । तदुक्तं नन्दिसूत्रे पर्षदधिकारे सा समासओ तिविहा पन्नत्ता; तं जहा(१) जाणिया, (२) अजाणिया, (३) दुव्वियड्ढा ← (नं. सू. सूत्र- ७) इत्यादिकम् । तदुक्तं नन्दिसूत्रवृत्तौ श्रीहरिभद्रसूरिभिः साक्षेपपरिहारं क इवायोग्यप्रदाने दोष इति ?, उच्यते स ह्यचिन्त्यचिन्तामणिकल्पमनेकभवशतसहस्रोपात्तानिष्टदुष्टाष्टकर्मराशिजनितदौर्गत्यविच्छेदकमपीदमयोग्यत्वादवाप्य न विधिवदासेवते लाघवञ्चास्य सम्पादयति । ततो विधिसमासेवकः कल्याणमिव महदकल्याणमासादयति ← શંકા :- “શ્રોતા બદલાય એટલે ધર્મદેશના બદલવી એ યોગ્ય નથી. કારણ કે રાજા કે રંક- બન્ને શ્રોતાને એકસરખી જ દેશના આપવાનું શાસ્ત્રમાં વિધાન છે. આચારાંગસૂત્રમાં જણાવેલ છે કે → જે રીતે પુણ્યશાળી રાજા વગેરેને ધર્મદેશના અપાય તે જ રીતે તુચ્છ માણસને = ગરીબ માણસને પણ ધર્મ કહેવો. તથા જે રીતે ગરીબને ઉપદેશ અપાય તે રીતે પુણ્યશાળી રાજાઓને ઉપદેશ આપવો. - જો શ્રોતા બદલાઈ જવા માત્રથી ધર્મદેશનાની પદ્ધતિ બદલવામાં આવે તો પ્રસ્તુત આચારાંગસૂત્રનું ઉલ્લંઘન થાય છે. અને આગમવચનનું ઉલ્લંઘન મહા અનર્થ માટે થાય છે. આથી “શ્રોતા બદલાય એટલે દેશના બદલવી આ તમારી વાત યુક્તિસંગત નથી.” આ શંકાનું સમાધાન કરતાં ગ્રંથકારશ્રી ફરમાવે છે કે →
* આચારાંગસૂત્રની વિચારણા ફ
ગાથાર્થ :- તેથી જ “આ પુરુષ કોણ છે ?'' ઈત્યાદિ વચનથી અને પર્ષદા વગેરેના વિવેકથી મંદ વક્તાનો નિગ્રહ સ્પષ્ટ છે. (૨/૪)
ટીકાર્થ :- શ્રોતાની ભૂમિકાથી વિપરીત ઉપદેશ આપવામાં આવે તો દોષ લાગતો હોવાના કારણે જ “આ શ્રોતા પુરુષ કોણ છે ?” આ પ્રમાણે આચારાંગસૂત્રના વચનથી તેમ જ નંદિસૂત્ર, આવશ્યકનિર્યુક્તિ વગેરેમાં પર્ષદા વગેરેનો વિવેક = વિભાગ કરવાનું કહ્યું છે તેના પરથી દેશ વગેરેની અને શ્રોતા વગેરેની
१. हस्तादर्शे 'ख्ये....' इति पाठः । २. मुद्रितप्रतौ सर्वत्र 'देशनाभिधानात्' इति पाठः । ३. मुद्रितप्रतौ 'लंधनं' इत्यशुद्धः पाठः ।
• चिह्नद्वयमध्यवर्ती पाठो हस्तादर्शे नास्ति ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004938 |
| Book Title | Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 1 |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Yashovijay of Jayaghoshsuri |
| Publisher | Andheri Jain Sangh |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 478 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |