Page Text
________________
• વર્નનામિપ્રયનન્યર્નરામીમાંસા • यत्तु 'वर्जनाभिप्रायजन्यां निर्जरां प्रति जीवघातपरिणामाऽजन्यत्वेन जीवविराधनायाः प्रतिबन्धकाभावत्वेनैवात्र हेतुत्वमिति' कश्चिदाह साहसिकः तस्यापूर्वमेव व्याख्यानमपूर्वमेव चागमतर्ककौशलं,
તે ઉપાધ્યાય-થર્મલા રમતમવેદતિ “યત્ત રૂતિ | “ના નયમપાસ...” રૂત્યાદ્રિના કોયनिर्युक्त्यादौ या निर्जरा प्रदर्शिता सा 'जीवविराधनामेनामहं वर्जयामि' इति वर्जनाभिप्रायात् जायते । तां प्रति जीवविराधना एव प्रतिबन्धकाभावत्वेन रूपेण कारणम् । जीवविराधनायां पापकर्मबन्धकारणत्वस्य प्रसिद्धिः तस्याः ‘एनमहं हन्मी'ति जीवघातपरिणामजन्यत्वेन रूपेणैव । तादृशजीवघातपरिणामजन्यत्वेन रूपेणैव विराधनायाः संयमपरिणामापगमहेतोः वर्जनाभिप्रायजन्यां निर्जरां प्रति प्रतिबन्धकता सम्मता । साधोः नद्युत्तारादिस्थले जायमाना जीवविराधना तु ‘एनमहं हन्मि' इति जीवघातपरिणामजन्या न भवति । तादृशविराधनायां निर्जराप्रतिबन्धकतावच्छेदको जीवघातपरिणामजन्यत्वधर्मो नास्ति । अतः वर्जनाभिप्रायजन्यां = जीवघातवर्जनाभिप्रायजन्यां निर्जरां प्रति जीवघातपरिणामाऽजन्यत्वेन रूपेण जीवविराधनायाः = जीवघातवर्जनाभिप्रायवतां यतनया प्रवर्तमानानां छद्मस्थसंयतानामनाभोगजन्याशक्यपरिहारेण जायमानाया जलादिजीवहिंसायाः प्रतिबन्धकाभावत्वेन रूपेण एव अत्र साधुनद्युत्तारादिस्थले हेतुत्वं = उपधायकत्वं इति कश्चित् श्रीधर्मसागरोपाध्यायः साहसिकः = आगमनिरपेक्षप्रतिपादनलक्षणसाहसवान् आह ।
सिद्धान्तपाक्षिको न्यायविशारदः तन्मतमपाकरोति - तस्य श्रीधर्मसागरोपाध्यायस्य अपूर्वमेव व्याख्यानं, થતી જીવવિરાધના પ્રત્યે ઉપરોક્ત વિશિષ્ટ સમજણ નિમિત્ત બને છે. તેથી સાધુ ભગવંતની આપવાદિક વિરાધના જ્ઞાનપૂર્વક = વિશિષ્ટ સમજણજન્ય હોય છે અને ધંધા વગેરેમાં થતી વિરાધનામાં જ્ઞાનપૂર્વકત્વ હોતું નથી. આમ ક્રિયાભેદપ્રયોજક સમજણભેદસ્વરૂપ સામગ્રીના ભેદથી તે બન્ને ક્રિયા પરસ્પર વિલક્ષણ છે- એવું સિદ્ધ થાય છે, ભલે બાહ્ય દષ્ટિએ વિરાધના સરખી જણાતી હોય. ધંધા વગેરે ક્રિયામાં જીવવિરાધનાથી પાપબંધ થાય છે, જ્યારે આપવાદિક પ્રવૃત્તિમાં થતી જીવવિરાધનાથી ઉપરોક્ત ૩ વિશેષણયુક્ત જીવને કર્મનિર્જરા થાય છે. આમ જીવવિરાધનાના ફળમાં જે ભેદ પડે છે તેમાં પ્રયોજક બને છે વિરાધનાક્રિયાગત વિલક્ષણતા. માટે કહી શકાય કે આપવાદિક જીવવિરાધના ક્રિયા વિલક્ષણ સ્વરૂપે = વિશિષ્ટ જ્ઞાનજન્યત્વરૂપે નિર્જરાનું કારણ છે.).
છે ધર્મસાગરજીનો મત છે યા ! પ્રસ્તુતમાં ઉપાધ્યાય ધર્મસાગરજી એમ કહે છે કે જીવઘાતપરિણામજન્યત્વ એ વિરાધનાનું સ્વરૂપ છે. પરંતુ સાધુ ભગવંતોની આપવાદિક પ્રવૃત્તિમાં જે જીવવિરાધના થાય છે તે આ જીવને હણું...” આવા જીવઘાતપરિણામથી ઉત્પન્ન થતી નથી. કારણ કે સાધુઓને તો જીવવિરાધના છોડવાનો અભિપ્રાય હોય છે. પ્રસ્તુત વર્જનઅભિપ્રાયથી (જીવવિરાધનાને વર્જવાના અભિપ્રાયથી) ઉત્પન્ન થનાર કર્મનિર્જરા પ્રત્યે તે પ્રતિબંધકઅભાવ તરીકે જીવઘાતપરિણામઅજન્યત્વરૂપે કારણ બને છે. કહેવાનો આશય એ છે કે જીવઘાતપરિણામજન્યત્વવિશિષ્ટ વિરાધના નિર્જરામાં પ્રતિબંધક છે. તેથી જે વિરાધના જીવઘાતપરિણામજન્ય ન હોય ત્યાં પ્રતિબંધકરૂપે હાજર ન હોવાથી તેવી આપવાદિક વિરાધનાને પ્રતિબંધકઅભાવ સ્વરૂપે નિર્જરાનું કારણ માનવું ન્યાયપ્રાપ્ત છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004938 |
| Book Title | Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 1 |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Yashovijay of Jayaghoshsuri |
| Publisher | Andheri Jain Sangh |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 478 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |