Page Text
________________
४४
• धर्मलक्षणप्रदर्शनम् .
द्वात्रिंशिका-१/२१ तया = भक्त्या सुपात्राय दत्तं बहुकर्मक्षये क्षमं = समर्थं भवति ।।२०।। तथाहिपात्रदानचतुर्भङ्ग्यामाद्यः संशुद्ध इष्यते । द्वितीये भजना शेषावनिष्टफलदौ मतौ ।।२१।।
पात्रेति । पात्रदानविषयिणी या चतुर्भंगी- संयताय शुद्धदानं, संयतायाशुद्धदानं, 'असंयताय तादृशेच्छाया अपि फलं मुक्तिरेव । मुक्तिलक्षणं फलमुभयत्र तुल्यमेवेति फलापेक्षयोभयोः भक्तिलक्षणयोनैव विरोधलेशोऽपीति ।
केचित्तु परोपकारोद्देश्यकमनुकम्पादानं, स्वोपकारोद्देश्यकं सुपात्रदानमित्यपि वदन्ति ।
अनुकम्पया यद्दीयते दीनादिभ्यः तत्र परदुःखोद्धारस्य मुख्योद्देश्यतया ततः प्रभूतपुण्यलाभेन स्वस्य सुखपरम्परा सम्पद्यते । भक्त्या च यद् दीयते सुपात्राय तत्र स्वदोषोद्धारस्योद्देश्यतया ततः बहुकर्मविलयेन स्वस्य सद्गुणपरम्पराऽऽविर्भवति । ततश्चाऽक्षेपेण मुक्तिरिति सामान्यतो भुक्तिफलमनुकम्पादानं, मुक्तिफलं तु सुपात्रदानमिति फलितम् ।।१/२०।।
संयताय = संयतत्वेन परीक्षिताय सुनिश्चिताय विज्ञाताय वा सुपात्रत्वबुद्ध्या शुद्धदानं = विधिद्रव्य-दातृप्रभृतिशुद्धियुक्तं प्रासुकमन्न-पान-वस्त्रादिदानम् । यथा आवश्यकसूत्रे → 'नायागयाणं कप्पणिज्जाणं अन्नपाणाईणं दव्वाणं देस-काल-सद्धा-सक्कार-कमजुयं पराए भत्तीए आयाणुग्गहबुद्धीए संजयाणं दाणं' (आ.सू.प्रत्याख्यान अध्य.भा. ४/पृ.८३७) । अत्र च → यत्स्वयमदुःखितं स्यान्न च परदुःखे निमित्तभूतमपि । केवलमुपग्रहकरं धर्मकृते तद् भवेद् देयम् ।।6 () इति कारिकाऽपि स्मर्तव्या। याज्ञवल्क्यस्मृतौ च → देशे काले उपायेन द्रव्यं श्रद्धासमन्वितम् । पात्रे प्रदीयते यत् तत्सकलं धर्मलक्षणम् ।। સેવા તે પણ આરાધના છે.
શંકા :- “ભક્તિ = સુપાત્રનિમિત્તક સ્વભવનિસ્તાર ઈચ્છા' આવું પૂર્વે જણાવ્યું ને બીજા લક્ષણમાં આરાધ્યરૂપે જ્ઞાન = ભક્તિ આવું જણાવ્યું અર્થાત પ્રથમ લક્ષણમાં ઈચ્છાવિશેષને ભક્તિ જણાવેલ છે
જ્યારે બીજા લક્ષણમાં જ્ઞાનવિશેષને ભક્તિ જણાવેલ છે. આથી એક જ ભક્તિના આવા બે વિલક્ષણ લક્ષણો કરવા એ અસંગત છે. એક લક્ષણ બીજા લક્ષણનું અતિક્રમણ કરશે.
સમાધાન :- ઉપરોક્ત ભક્તિના બે લક્ષણ, ફળની અપેક્ષાએ એકબીજાનું ઉલ્લંઘન કરતા નથી. અર્થાત્ સુપાત્રના નિમિત્તે પોતાનો ભવ નિસ્તાર કરવાની ઈચ્છાથી જેમ મોક્ષ સ્વરૂપ ફળ પ્રાપ્ત થાય છે તેમ આરાધ્યરૂપે જ્ઞાન થવાથી પણ મોક્ષ સ્વરૂપ ફળ પ્રાપ્ત થાય છે. આમ મોક્ષરૂપી ફળ બન્નેમાં સમાન જ હોવાથી બન્ને લક્ષણ એકબીજાનું અતિક્રમણ કરતા નથી. આવી ભક્તિથી સુપાત્રને આપેલું દાન પુષ્કળ કર્મના નાશ માટે સમર્થ બને છે. (૧/૨૦)
ભક્તિથી આપેલું સુપાત્રદાન પુષ્કળ કર્મનિર્જરા માટે સમર્થ બને છે. તે આ પ્રમાણે -
ગાથાર્થ :- પાત્રદાનની ચતુર્ભગીમાં પહેલો ભંગ અત્યન્ત શુદ્ધ મનાય છે. બીજા ભંગમાં ભજના छ. नाही मiu मनिष्ट हाय. मनाया छे. (१/२१)
• न यतुभनी. ટીકાર્ય - પાત્રને જે દાન અપાય છે તેના વિશે ચતુર્ભગી આ પ્રમાણે સમજવી. (૧) સંયતને १. हस्तादर्श ‘असंयताय शुद्धदानं' इति पाठो नास्ति ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004938 |
| Book Title | Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 1 |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Yashovijay of Jayaghoshsuri |
| Publisher | Andheri Jain Sangh |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 478 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |