Page Text
________________
=
• दानस्थले पदार्थ वाक्यार्थादिविमर्शः •
=
सूत्रान्तरं समाधत्ते
ये तु दानं प्रशंसन्तीत्यादिसूत्रेऽपि सङ्गतः । विहाय विषयो मृग्यो दशाभेदं विपश्चिता ।। १३ ।। ये त्विति । ये तु दानं प्रशंसन्तीत्यादिसूत्रेऽपि - 'जे य' दाणं पसंसंति वहमिच्छंति पाणिणं । जे अ णं पडिसेहंति वित्तिच्छेअं करेंति ते ।। (सूत्र कृ. १/११/२० ) इति सूत्रकृतसूत्रेऽपि दशाभेदं ऐदम्पर्यशुद्ध्या विचारणीयः । न तु
विहाय सङ्गतः युक्तो विषयो विपश्चिता मृग्यः
ये पुनः धर्मविचारकाः, दानं
असंयताय वितरणं जीवोपकारित्वात् प्रशंसन्ति श्लाघन्ते- इत्यादिसूत्रेऽपि = एतदालापकप्रभृतिके अनन्तरवक्ष्यमाणेऽसंयतदाननिषेधगर्भेऽर्थसूचकवाक्येऽपि । 'जे उ दाणं' इति । अत्र च ये केचन प्रपा- सत्रादिकं दानं बहूनां जन्तूनामुपकारीति कृत्वा प्रशंसन्ति = श्लाघन्ते ते परमार्थाऽनभिज्ञाः प्रभूततरप्राणिनां तत्प्रशंसाद्वारेण वधं = प्राणातिपातं इच्छन्ति, तद्दानस्य प्राणातिपातमन्तरेणाऽनुपपत्तेः । येऽपि च किल 'सूक्ष्मधियो वयं' इत्येवं मन्यमाना आगमसद्भावानभिज्ञाः प्रतिषेधयन्ति निषेधयन्ति तेऽप्यगीतार्थाः प्राणिनां वृत्तिच्छेदं वर्तनोपायविघ्नं कुर्वन्तीति ← (सूत्र. ११/२०वृ.) एवं श्रीशीलाङ्काचार्यैः व्याख्यातम् ।
=
प्रकृते अपि दशाभेदं अवस्थाविशेषं विहाय मुक्त्वा सामान्यतः = उत्सर्गतो युक्तः अपि विषयः विपश्चिता ऐदम्पर्यशुद्ध्या = वक्ष्यमाणपदार्थ- वाक्यार्थ-महावाक्यार्थोत्तरकालीनतात्पर्यविशुद्ध्या विचारणीयः; न तु पदार्थमात्रे = शब्दशक्तिप्राप्तविषयमात्रे मूढतया ऐदम्पर्यार्थनिरपेक्षतया भाव्यम् । तथा हि ‘दानं धर्माङ्गमि’ति पदार्थः । ‘दानप्रशंसा-प्रतिषेधयोः सदोषतया कथं दानं धर्माङ्गम् ? इति पदार्थचालनात्मको वाक्यार्थः । दानधर्मस्य सकलतन्त्रविहितत्वान्यथानुपपत्त्या 'स्वाधिकारविहितं दानं पहोंयवा माटे छे, नहि } भंगलमा भटवा माटे. (१ / १२ )
અન્ય આગમસૂત્રનું સમાધાન કરતા ગ્રંથકારશ્રી જણાવે છે કે -
ગાથાર્થ :- જે લોકો દાનની પ્રશંસા કરે છે....” ઈત્યાદિરૂપે આગમને વિશે પણ અવસ્થાવિશેષને છોડીને પંડિતે સંગત વિષય શોધવો. (૧/૧૩)
=
=
=
=
=
३१
=
=
* સૂત્રતાાંગ-સૂત્રોક્ત વ્યવસ્થા
ટીકાર્થ :- → સૂયગડાંગજીના પ્રથમ શ્રુતસ્કંધના ૧૯મા અધ્યયનની ૨૦ મી ગાથામાં કહ્યું છે કે જેઓ દાનની પ્રશંસા કરે છે તેઓ તે દાનમાં થનારા પ્રાણિવધની ઈચ્છા કરે છે. (= અનુમોદના કરે છે. માટે દાનની પ્રશંસા કરવી નહિ. તથા “દાનમાં ઘણી હિંસા થાય છે” એમ વિચારીને) જે અગીતાર્થ પુરુષો દાનનો નિષેધ કરે છે તેઓ દાન ઉપર નભનારા જીવોની આજીવિકાનો ઉચ્છેદ કરે છે. (માટે દાનનો નિષેધ પણ ન કરવો.)” - આ પ્રમાણે અસંયતને અપાતા દાનની પ્રશંસાનો પણ નિષેધ કરેલો છે, તો અસંયતને દાન આપવાની વાતમાં શાસ્ત્રકાર કઈ રીતે પોતાની સંમતિ આપે ? અર્થાત્ ન જ આપે. માટે ૧૦ મી અને ૧૧ મી ગાથામાં અહીં અસંયતને અપાતાં દાનનું જે સમર્થન કરવામાં આવ્યું છે તેનો સૂયગડાંગ આગમ સાથે વિરોધ આવશે. ← આ પ્રમાણે કોઈ મુગ્ધ જીવ શંકા કરે તો તે વ્યાજબી નથી. કેમ કે સૂયગડાંગસૂત્રમાં પણ અવસ્થાવિશેષને છોડીને જે વિષય યુક્તિસંગત १. मुद्रितप्रतौ 'उ' इति पाठः । २ हस्तादर्शे 'करिंति' इति पाठान्तरम् । मुद्रितप्रतौ च 'करंति' इति पाठान्तरम् ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004938 |
| Book Title | Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 1 |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Yashovijay of Jayaghoshsuri |
| Publisher | Andheri Jain Sangh |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 478 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |