Page Text
________________
३२
• पदार्थादिक्रमेणार्थानुपलब्धौ लौकिकश्रुतत्वम् • द्वात्रिंशिका-१/१३ पदार्थमात्रे मूढतया भाव्यं, अपुष्टालम्बनविषयतयैवास्योपपादनात् । आह च- 'ये तु दानं प्रशंसन्तीत्यादि सूत्रं तु यत्स्मृतम्। अवस्थाभेदविषयं द्रष्टव्यं तन्महात्मभिः' ।। (अष्टक २७/७) धर्माङ्ग निर्दोषञ्चेति चालितार्थप्रत्यवस्थानात्मको महावाक्यार्थः । 'यस्य यत्र यदा यथाऽऽत्मगुणगणप्रादुर्भावस्स्यात्तस्य तत्र तदा तथैव प्रतिपादनपरा जिनाज्ञैव धर्म सारः' इति ऐदम्पर्यार्थः। ‘इदमेव परं = प्रधानं वस्तु' इति इदंपरं, तद्भावः = ऐदम्पर्यमिति व्युत्पत्त्या सकलशास्त्रवचनैदम्पर्थोपलब्धौ प्राज्ञेन मुमुक्षुणा यतितव्यम् । तदुक्तं उपदेशपदे → दाणपसंसाईहिं पाणवहाईओ उजुपयत्थत्ति । एए दोवि हु पावा एवंभूओऽविसेसेणं ।। एवं पडिवत्तीए इमस्स तह देसणाए वोच्छेओ । तम्हा विसेसविसयं दट्ठव्वमिणंति वक्कत्थो ।। आगमविहितं तम्मि पडिसिद्धं वाऽहिगिच्छ ण दोसो । तब्बाहाए दोसो त्ति महावक्कत्थगम्मं तु ।। इय एयस्साबाहा दोसाभावेण होइ गुणहेऊ । एसा य मोक्खकारणमइदंपज्जं तु एयस्स ।।
6 (उ.प.८७७,८७८,८७९,८८०) इति पदार्थादिक्रमेणैदम्पर्थोपलब्धेरेव लोकोत्तरश्रुतत्वं स्यात्, अन्यथा तु लौकिकश्रुतत्वमेवेति ध्येयम् ।।
अत्रैव हेतुमाह - अपुष्टालम्बनविषयतया = औत्सर्गिकविषयरूपेण एव अस्य दानप्रशंसाप्रतिषेधोभयनिषेधस्य उपपादनात्, ‘श्रीहरिभद्रसूरिभिः अष्टकप्रकरणे' इति गम्यम् । तदुक्तमेवाविष्करोति 'ये त्वि'त्यादि । अत्र जिनेश्वरसूरिकृतव्याख्यालेशस्त्वेवम् → ये तु = ये पुनः धर्मविचारकाः दानं = असंयताय वितरणं जीवोपमर्दकारकत्वात् प्रशंसन्ति = श्लाघन्ते इत्यादि = एतदालापकप्रभृतिकमनन्तरोपदर्शितमसंयतदाननिषेधगर्भार्थं सूत्रं = अर्थसूचकवाक्यं तुशब्दः पुनःशब्दार्थः यत्स्मृतं = अभिहितं सूत्रकृताङ्गे अवस्थाभेदविषयं = दातृ-पात्रयोः दशाविशेषगोचरमपुष्टालम्बनमित्यर्थः । पुष्टालम्बनन्त्वाश्रित्य न निषेधपरं तत्, यदाह 'सालंबणो पडतो अप्पाणं दुग्गमे वि धारेइ । इय सालम्बणसेवी धारेइ जइं असढभा ।।' (आवश्यकહોય તેને પ્રાજ્ઞપુરુષોએ તાત્પર્યશુદ્ધિથી વિચારવો જોઈએ. પરંતુ પદાર્થમાત્રમાં મૂઢ ન બનવું. કેમ કે પુષ્ટ આલંબન = આપવાદિક વિશિષ્ટ અવસ્થા સિવાયની અવસ્થાને આશ્રયીને ઉપરોક્ત સૂયગડાંગસૂત્રની સંગતિ કરવામાં આવેલ છે. શ્રીહરિભદ્રસૂરિ મહારાજે અષ્ટકજી પ્રકરણમાં જણાવેલ છે કે – “જેઓ દાનની પ્રશંસા કરે છે...” ઈત્યાદિ બાબતને જણાવનાર જે સૂત્ર સૂયગડાંગજીમાં કહ્યું છે તેને મહાત્માઓએ अपुष्ट सातजनवाणी मौत्सा अवस्थाने माश्रयाने aij. - (१/१3)
વિશેષાર્થ :- કોઈ પણ શાસ્ત્રની વ્યાખ્યા જો પદાર્થ, વાક્યર્થ, મહાવાક્ષાર્થ અને ઐદંપર્યાર્થના ક્રમથી થાય તો તે વ્યાખ્યા પરિપૂર્ણ બને. અર્થાત્ તે વ્યાખ્યા શાસ્ત્રના પરિપૂર્ણ યોગ્ય અર્થને જણાવવા માટે સમર્થ બને. માત્ર પદાર્થનો બોધ થાય તો તે શાસ્ત્રબોધ પણ લૌકિકહ્યુત બને. ક્રમશઃ ઐદંપર્યાર્થ સુધી પહોંચીને શાસ્ત્રનો જે બોધ થાય તે વાચક માટે લોકોત્તર શ્રુત બને. તેથી લોકોત્તર આગમ દ્વારા પોતાને જે બોધ પ્રાપ્ત થાય તે લૌકિક નહિ પણ લોકોત્તર હોય તો તે વિશેષ રીતે આત્મહિતકર બને. બીજી બત્રીસીમાં (૨/૧૨) આ વાતની આપણે વિશદ છણાવટ કરીશું. પ્રસ્તુતમાં “દાનને ગ્રહણ કરવાથી અનેક જીવોને ઉપકાર થાય છે.” – આવું વિચારીને દાનની પ્રશંસા કરવામાં એ દાનમાં થનારી જીવહિંસા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004938 |
| Book Title | Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 1 |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Yashovijay of Jayaghoshsuri |
| Publisher | Andheri Jain Sangh |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 478 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |