Page Text
________________
• अभिसन्धेर्मुख्यकारणताद्योतनम् • निश्चयतो-ऽनुकम्पेति फलितम् ।।६।। एतदेव नयप्रदर्शनपूर्वं 'प्रविवेचयतिक्षेत्रादि व्यवहारेण दृश्यते फलसाधनम् । निश्चयेन पुनर्भावः केवलः फलभेदकृत् ।।७।। दिकं त्वनुकम्पोचितफलजनकम्, आशयभेदात् । तदुक्तं योगदृष्टिसमुच्चयेऽपि → अभिसन्धेः फलं भिन्नमनुष्ठाने समेऽपि हि। परमोऽतः स एवेह वारीव कृषिकर्मणि ।। (यो.दृ.स.११८) - इति । यथा चैतत्तत्त्वं तथा वक्ष्यते दैवपुरुषकार-द्वात्रिंशिकायां (पृ.११९९) कुतर्कग्रहनिवृत्तिद्वात्रिंशिकायां (द्वा.द्वा.२३/ ૨૨ માWI-૬, પૃ.9૧૮૬) ઘેલ્યવધેયમ્ / ૬/
एतदेव = अनुकम्पोचितफलकारणमेव नयप्रदर्शनपूर्वं = नयभेदोपदर्शनपूर्वं प्रविवेचयति क्षेत्रादीति જ્યારે અનુકંપાદાન ન આપી શકાય પણ દાનનો, દાનઅનુમોદનાનો અશઠ આશય હોય તો અનુકંપાઉચિતફળ મળે છે. આમ અન્વય - વ્યતિરેકથી સિદ્ધ થાય છે કે અનુકંપાને ઉચિત ફળ મેળવવામાં બીજાને ધર્મ પમાડવા વગેરેનો વિવેકગર્ભિત શુભાશય મુખ્ય કારણ છે, દાન ગૌણ કારણ છે.
૭ વેધસંવેધપદને ઓળખીએ છે ઉપરોકત વિવેકગર્ભિત શુભાશય વેદસંવેદ્યપદમાં રહેલ જીવને જ સંભવી શકે. હેય,ઉપાદેય એવા વેદ્ય = સંવેદનગોચર = અનુભવવિષયભૂત પદાર્થો સમ્યક રીતે = યથાર્થ રીતે વેદી શકાય = અનુભવી શકાય તેવું પદ એટલે કે અધ્યવસાયસ્થાન = વેદ્યસંવેદ્યપદ. મતલબ કે જે વસ્તુ જે રીતે વેદન કરવા યોગ્ય છે તે વસ્તુનું તે જ રીતે સંવેદન = અનુભવ જે અધ્યવસાયસ્થાનમાં રહેવાથી જીવને થાય તે વેદ્યસંવેદ્યપદ કહેવાય. સમ્યદૃષ્ટિ વગેરે જીવો તેવા અધ્યવસાયસ્થાનમાં રહેવાના લીધે વેદસંવેદ્યપદસ્થ કહેવાય છે. કીર્તિ, કંચન, કામિની, આશ્રવ આદિ હેય પદાર્થનું હેય = ત્યાજ્ય તરીકે સંવેદન અને દેવ-ગુરુ-ધર્મ-કલ્યાણમિત્ર, સંવર, નિર્જરા વગેરે ઉપાદેય પદાર્થનું ઉપાદેય = ગ્રાહ્ય –સેવ્ય - ઉપાસ્ય તરીકે સંવેદન સમકિતીને જ થઈ શકે. હેયની હેયરૂપે કે ઉપાદેયની ઉપાદેયરૂપે માત્ર જાણકારી કે કેવળ સમજણ હોય તે વેદસંવેદ્યપદસ્થ ન કહેવાય. પણ હેમનું હેયરૂપે અને ઉપાદેયનું ઉપાદેયરૂપે સંવેદન જોઈએ. સાંસારિક ભોગ ભોગવતી વખતે સ્ત્રી વગેરે પ્રત્યે સમકિતીને રાગ થાય છતાં તે રાગ અને રાગના વિષયભૂત સ્ત્રી વગેરેનું ત્યાજ્યરૂપે સમકિતીને સંવેદન-અનુભવ હોય, હૈયામાં કંપારી-ધ્રુજારી હોય. ધંધા વગેરેના કારણે દેવ-ગુરુભક્તિ ન કરી શકે તે વખતે પણ દેવ-ગુરુ પ્રત્યે ઉપાદેયતાનું-પૂજનીયતાનું સંવેદન-ગુંજન અહોભાવગર્ભિત સ્પંદન નિર્મળ સમક્તિી જીવ નિયમ અનુભવે. આનાથી વિપરીત સંવેદન નિર્મલ સમકિતી જીવને ન જ થાય. કલ્પનાના સ્તર પર સુખમય જણાતા સંસારનું અનુભવના સ્તર પર દુઃખદર્દમય વિકૃત નગ્ન સ્વરૂપ સમજવાથી સુખમય લાગતા સંસાર પ્રત્યે પણ અરુચિ-અણગમો સમકિતીને આત્મસાત્ થયેલ હોય છે. તેમ જ સંવર-નિર્જરા-મોક્ષની તીવ્ર રુચિ અને યથાર્થ મોક્ષમાર્ગની સાચી સમજણ મળેલ હોય છે. તેથી જ જિનશાસનની પ્રભાવનાના નિમિત્તે આપવાદિક દાનશાળા-અશાળા વગેરે બનાવવાની પાછળ “જગતના સર્વ જીવો તાત્ત્વિક મોક્ષમાર્ગને પામો. તે માટે સૌપ્રથમ જિનશાસન પ્રત્યે અહોભાવઆદરભાવ-બહુમાન ભાવ પામો. આ રીતે આત્મકલ્યાણને મેળવો...” આવો વિવેકગર્ભિત ઉત્કટ શુભાશય સમકિતી પાસે હોય છે. ઉપયોગદશામાં આવો શુભાશય સમકિતી પાસે હોય તો જ ત્યારે દાનશાળા વગેરે કરનાર સમકિતી જીવ પાસે નિશ્ચયથી અનુકંપા હોય. બાકી દ્રવ્યઅનુકંપા કહેવાય.(૧/૫-૬) ૨. મુદ્રિતપ્રતો “...” તિ પાઠત્તરમ્ |
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004938 |
| Book Title | Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 1 |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Yashovijay of Jayaghoshsuri |
| Publisher | Andheri Jain Sangh |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 478 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |