Page Text
________________
• दानस्य मोक्षफलकत्वसमर्थनम् •
द्वात्रिंशिका - १/२
अनुकम्पाऽनुकम्प्ये स्याद् भक्ति: पात्रे तु सङ्गता । अन्यथाधीस्तु दातॄणामतिचारप्रसञ्जिका ||२|| अनुकम्पेति । अनुकम्पाऽनुकम्प्ये विषये, भक्तिस्तु 'पात्रे साध्वादौ सङ्गता स्यात् = समुचितइति सङ्घाचारभाष्यकृत् । 'बोधिर्जिनप्रणीतधर्मप्राप्तिः तत्त्वार्थश्रद्धानलक्षणसम्यग्दर्शनरूपः' (राज. प्र.सू.२१वृ.) इति राजप्रश्नीयवृत्तौ श्रीमलयगिरिचरणाः । यद्वा सम्यक्त्वादारभ्य वीतरागभावपर्यन्तप्राप्तिः बोधिप्राप्तिपदप्रतिपाद्यतया बोद्धव्येति नं गणधर - चरमशरीर्याद्युच्चरितयोः चतुर्विंशतिस्तव - प्रणिधानसूत्रयोर्बोधिलाभलक्षणाऽव्याप्तिलक्षणः कश्चिद्दोषः । रत्नसारे तु दिण्णइ सुपत्तदाणं विसेसतो होइ भोग- सग्ग- मही । णिव्वाणसुहं कमसो णिद्दिट्टं जिणवरिंदेहिं ।। ← (र.सा. १६) इत्येवं सुपात्रदानस्य गौण-मुख्यफले दर्शिते इत्यवधेयम् । एतेन यथोचितं सुपात्रेभ्यो दानं देयं स्वशक्तितः । वस्त्रान्नज्ञानदानेन स्वर्गो मुक्तिश्च जायते । । ← (कृ.गी. १०५ ) इति कृष्णगीतावचनमपि व्याख्यातम् ।
६
ननु दानलक्षणात् सामान्यधर्मात् सुदुर्लभा मुक्तिः कथं सिध्येत् ? अत्रोच्यते - यथाशक्ति सूक्ष्मविवेकतीव्र श्रद्धा-प्रबलभक्त्यादिपुरस्सरं यथाशास्त्रं दानकर्मणा तथाविधसत्संस्काराऽऽधानेन मुक्त्युपपत्तेः । परेषा - मपीदं सम्मतम् । तदुक्तं संन्यासगीतायामपि →
कर्मैव दानमप्येतद् विश्वस्येत स्फुटं यदि । यथावच्छास्त्रनिर्दिष्टरीत्यैवानुष्ठितं च चेत् ? ।। तत्राऽपि सत्त्वसञ्जुष्टं तीव्रञ्चाऽपि भवेद् यदि । नूनं सम्प्रापयत्येव नरं मुक्तिं न संशयः । । ← (सं.गी. ३ । ३३-३४) इति ।।१ / १ ।।
अनुकम्प्ये = अनुकम्पायोग्ये विषये अनुकम्पा समुचितफलदा = अभ्युदयादिफलप्रदा स्यात्, अविपर्यस्तत्वात् । भक्तिस्तु = प्रासुकाहारादिदानप्रयोजकसद्गुणादिदर्शनप्रयुक्तबहुमानगर्भित-सुपात्रत्वप्रकारक बुद्धिस्तु पात्रे साध्वादी समुचितफलदा = मोक्ष-तदौपयिकफलप्रदा स्यात्, अविपर्यस्तत्वात् । अनुकम्प्ये सुपात्रत्वस्य बुद्धिः दानप्रयोजिका अनुकम्प्यविशेष्यक - सुपात्रत्वप्रकारकधीः सुपात्रे चानुकम्प्यत्वस्य बुद्धिस्तु दानप्रयोजिका सुपात्रविशेष्यकानुकम्प्यत्वप्रकारकधीश्च दातॄणां अतिचारापादिका, तदभाववति तत्प्रकारकत्वात्। શારીરિક, કૌટુંબિક, ભૌતિક વગેરે સુખને આપે છે એવું ફલિત થાય છે, છતાં શ્રીમદ્ભુએ 'सांसारिक सुखप्रदं' 'हेवाना पहले 'ऐन्द्रशर्मप्रदं' खावो निर्देश उरेल छे तेनी पाछण रहस्य खे छे उ ઉપાધ્યાય યશોવિજયજી ગણિવરે સારસ્વતમંત્રને સિદ્ધ કરેલ હતો અને તેમાં મુખ્ય બીજ તરીકે ‘ૐ’ પદ છે. તેનું પ્રણિધાન કરવા માટે, શારદા માતા પરત્વે પોતાની કૃતજ્ઞતા વ્યક્ત કરવા માટે શ્રીમદ્ભુએ 'ऐन्द्रशर्मप्रदं' खावो पहप्रयोग उरेस छे. साधु, साध्वी भगवंत वगेरेने लस्तिथी अपातुं निर्दोष वस्त्र, પાત્ર, ઔષધ, આહાર, પાણી વગેરેનું દાન મોક્ષદાયી હોવાનું કારણ એ છે કે તેમાં સાધુ વગેરે સુપાત્ર પ્રત્યે પોતાનો ભક્તિનો પરિણામ રહેલો હોય છે. સુપાત્રના સદ્ગુણોની ઓળખાણ થયા પછી તે સદ્ગુણોને મેળવવાની ઝંખનાથી – સદ્ગુણાનુરાગથી - બહુમાનથી થતા સુપાત્રદાનમાં સમકિતને લાવવાનું, મોક્ષાનુકૂળ વીર્યોલ્લાસ પ્રગટાવવાનું, મોક્ષપ્રાપક સામગ્રી લાવવાનું, મોક્ષમાર્ગે જીવને આગળ વધારવાનું સામર્થ્ય હોવાથી તેનું પ્રધાન ફળ મોક્ષ છે. ગૌણ ફળ તરીકે સાંસારિક સુખ છે.(૧/૧)
ગાથાર્થ :- અનુકંપનીયમાં અનુકંપા ઉચિત છે. ભક્તિ તો પાત્રમાં = સુપાત્રમાં ઉચિત છે. આનાથી વિપરીત બુદ્ધિ તો દાતારને અતિચારની આપાદક છે. (૧/૨)
सुपात्रे' इति अर्थतः
=
१. हस्तादर्शे
Jain Education International
शुद्धोऽपि मूलानुसारेणाऽशुद्धः पाठः 1
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004938 |
| Book Title | Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 1 |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Yashovijay of Jayaghoshsuri |
| Publisher | Andheri Jain Sangh |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 478 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |