________________
૨૦
શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર
હતો. તેમનાં માતાપિતા હયાત હતાં. પત્ની હતાં; બે પુત્રો અને બે પુત્રી હતાં; એક ભાઈ અને ચાર બહેનો હતાં. કુટુંબ પૈસેટકે સુખી હતું. બધે તેમની કીર્તિ પણ ઘણી ફેલાઈ હતી. આવી સુખમય સ્થિતિમાં પણ શ્રીમદ્ વિરક્ત અવસ્થા ભણી જ પ્રયાણ
કરતા હતા.
અને સં. ૧૯૫૬માં શ્રીમદ્ સ્રીપુત્રાદિ અને લક્ષ્મીનો ત્યાગ કરી વાનપ્રસ્થાશ્રમમાં પ્રવેશ કરે છે. વળી આ વર્ષ દરમ્યાન સંપૂર્ણ સંન્યાસ લેવા માટે પણ તત્પર થાય છે. પરંતુ દિનપ્રતિદિન એમનું શરીર લથડતું જતું હતું; એટલે એમનાં માતુશ્રી વચ્ચે પડીને એટલી મહેતલ માગે છે કે, શ્રીમદ્ બીમારીમાંથી સાજા થાય ત્યારે તેમને ખુશીથી રજા આપું.
છપ્પનિયા દુકાળમાં અથાગ પરિશ્રમ કરી કાયાને ઘસી નાંખી. શરીર ક્ષીણ થઈ ગયું. વજન માત્ર પંચાવન રતલ. સંગ્રહણીનો રોગ લાગુ પડ્યો. શરીર હાડપિંજર છતાંય ધ્યાનમાં રત રહેતા. બાળકોબાજી એમના વિશે લખે છેઃ ‘‘આત્મદર્શનની તાલાવેલી જેના મનમાં રહી છે તે માણસનું કેવળ જીવવું એ જ મહાન સેવા છે.'' જિંદગીનાં પાછલાં વર્ષોમાં શ્રીમદ્ભુની શારીરિક સ્થિતિ બહુ જ નબળી રહેતી. તેઓ કહેતા હતા: ‘‘શુક્લ અંતઃકરણ વિના મારા કથનને કોણ દાદ આપશે ?’'
શ્રીમની તબિયત તો એટલી નાજુક થઈ ગઈ હતી કે એમના માથા ઉપર સૂર્ય-કિરણોનો સ્પર્શ થતાં પણ માથું દુ: ખી આવતું. તે દુ:ખ અસહ્ય થતું ત્યારે અગ્નિમાં પંદર-વીસ મરી નાખી તેનો ધુમાડો લેવો પડતો.
