________________
શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર
ગુજરાતીનો પૂરેપૂરો અભ્યાસ બે વર્ષમાં પૂરો કરીને શ્રીમદ્ રાજચન્દ્ર અંગ્રેજી ભાષાનો અભ્યાસ કરવા તેર વર્ષની વયે રાજકોટ ગયા હતા. ત્યાંથી કચ્છ તરફ પધારવાનું આમંત્રણ મળવાથી કચ્છ ગયા હતા અને ધર્મ સંબંધી સારું ભાષણ કર્યું હતું. તેર વર્ષની વયથી જ દુકાનમાં બેસતા હતા પણ સાથે સાથે ખાનગીમાં નવા નવા વિષયોનો અભ્યાસ કરવા માંડ્યો હતો. પંદર વર્ષની વય સુધીમાં એમણે ઘણા વિષયો સંબંધી વિચક્ષણ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યું હતું.
શ્રીમદ્ રાજકોટ મોસાળમાં પહોંચ્યા ત્યારે તેમના મામાએ પૂછ્યું: ‘“તમે કોની સાથે આવ્યા ?''
35
શ્રીમદે કહ્યું: ‘‘ધારસીભાઈ સાથે આવ્યો છું.
બન્ને મામાએ જાણ્યું કે ધારસીભાઈ અત્રે આવ્યા છે; તો તેમને ઠેકાણે કરી દેવાની એવી પ્રપંચની વાતો કરવા માંડ્યા. જમતાં જમતાં શ્રીમદ્દે આ સાંભળ્યું અને અનુમાન કર્યું કે, “આ ભાઈઓ ધારસીભાઈને મારી નાખવાનો વિચાર કરે છે; તો મારે તેમને ત્યાં જઈ આ મોટો ઉપકાર કરવાનો પ્રસંગ ચૂકવો નહીં.'' જમ્યા પછી તેઓ ધારસીભાઈને ઘેર ગયા.
શ્રીમદે ધારસીભાઈને પૂછ્યું, “ધારસીભાઈ, તમારે મારા મામાઓ સાથે કંઈ સંબંધ છે ?'' ધારસીભાઈએ પૂછ્યું : ‘‘કેમ?'' શ્રીમદે કહ્યું: ‘‘હું પૂછું છું.''
ત્યારે ધારસીભાઈએ કહ્યું: ‘‘સગપણ સંબંધ નથી, પણ રાજસંબંધી ખટપટ ચાલે છે.''
શ્રીમદે કહ્યું: ‘‘તેમ છે, તો તમારે સાવચેતીમાં રહેવું; કેમ કે
