________________
ઉપક્રમ : દસ ક૫
ધર્મનું પાલન કરે છે અને અન્ય બાવીસ તીર્થકરોના શ્રમણો ચાર યામનું. તેનું શું રહસ્ય છે, એ પ્રશ્ન ભગવાન પાર્શ્વનાથની પરંપરાના અંતિમ પ્રતિનિધિ કેશીકુમાર શ્રમણના મનમાં ઘોળાયા કરતો હતો. તેમણે શ્રી ગૌતમ ગણધરને પૂછયું. પ૦ ગૌતમે સમાધાન કરતાં કહ્યુંઃ “વિજ્ઞવર! પ્રથમ તીર્થકરના શ્રમણ =જુ અને જડ હોય છે, અંતિમ તીર્થકરના શ્રમણ વક્ર અને જડ હોય છે જ્યારે વચલા બાવીસ તીર્થકરોના શ્રમણ ઋજુ અને પ્રાણ હોય છે. પ્રથમ તીર્થકરના મુનિઓ કઠિનતાથી ધર્મ સમજે છે અને અંતિમ તીર્થકરના શિષ્યોને ધર્મપાલન કરવું તે કઠિન હોય છે પરંતુ મધ્યવતી તીર્થકરોનાં શ્રમણોને માટે સમજવું તેમજ પાળવું સુલભ હોય છે. ૫
ચાતુર્યામ અને પંચયામને જે ભેદ છે તે પણ બહારની દૃષ્ટિથી છે, નહિ કે અંતરદષ્ટિથી. મધ્યવતી શ્રમણ પરિગ્રહ ત્યાગમાં જ ચોથા વ્રતને સમાવેશ કરી લેતા હતા. કંચન અને કામિનીને તેઓ અન્યોન્યાશ્રય સંબંધ સમજતાં હતાં. પર સ્ત્રીને પણ પરિગ્રહમાં ગણતા હતા. કેટલાંક આધુનિક ચિંતકોએ લખેલ છે કે તેઓ કાંતાયુક્ત હતા પરંતુ તેમની તે કલ્પના અનાગમિક તેમજ અસંગત છે. -- જયેષ્ઠ
જૈનધર્મ ગુણપ્રધાન હોવા છતાં પણ તેની પરંપરા પુરૂષ જ્યેષ્ઠ રહેલ છે. સો વરસની દીક્ષિતા સાધ્વી પણ આજે દીક્ષિત થયેલાં શ્રમણને પણ શ્રદ્ધા ભક્તિ પૂર્વક નમસ્કાર કરે એવી જિનેન્દ્રોની આજ્ઞા છે. એક
જ્યેષ્ઠ કલ્પના બીજે પણ અર્થ થાય છે. બાવીસ તીર્થકરેના સમયમાં શ્રમણનું સામાયિક ચારિત્ર જ હોય છે. પરંતુ પ્રથમ અંતિમ તીર્થકરોના સમયમાં શ્રમણોને સામાયિક ચારિત્રની સાથે જ છેદપરથાનિક ચારિત્ર પણ હોય છે. તેના આધારથી જ શ્રમણ યેષ્ઠ કે કનિષ્ઠ બને છે, આજના યુગમાં સામાયિક ચારિત્રના ગ્રહણને લધુ દીક્ષા અને છેદો પસ્થાપનીય ચારિત્રના ગ્રહણને મોટી-દીક્ષા (વડી દીક્ષા) કહે છે. પ૪
જ્યષ્ટકલ્પનો ત્રીજો પણ અર્થ છે, પિતા-પુત્ર, રાજા-મંત્રી, શેઠ-મુનીમ,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
