________________
૫૬
કલ્પસૂત્ર કારણે તે ઈન્દ્રના નામથી ઓળખાય છે. દેવતાઓના રાજા હોવાથી દેવરાજ છે. હાથમાં વજા નામનું શસ્ત્ર ધારણ કરવાથી વજાપાણી છે. શત્રુઓનાં નગરોને નષ્ટ કરવાના કારણે તે પુરંદર છે, કાર્તિક શ્રેષ્ઠીના ભાવમાં સે વાર શ્રાવકની પાંચમી પ્રતિમા અથવા અભિગ્રહ વિશેષ ધારણ કરવાના કારણે તે શતક્રતુ કહેવાય છે. વૈદિક પરંપરા અનુસાર શતક્રતુને અર્થ સો યજ્ઞ કરવાવાળા તેવો થાય છે.
- સુધર્મ દેવલોકના ઈદ્ર, પૂર્વભવમાં પૃથ્વીભૂષણ નગરમાં કાર્તિક નામના શેઠ હતા. વીતરાગ ધર્મ ઉપર તેની અવિચળ આસ્થા હતી. તેની રગેરગમાં, મનના અણુએ અણુમાં વીતરાગ ધર્મ રમી રહેલ હતો. તેણે સો વાર શ્રાવકની પાંચમી પડિમા (પ્રતિમા)ની આરાધના કરી હતી.
એક વાર તે નગરમાં ઐરિક નામને એક ઉગ્ર તપસ્વી (તાપસ) આવ્યું. તેના કઠોર તપને મહિમા લોકોની જીભ ઉપર રમતો હતો. જન સમુદાય દર્શનાર્થે ઉમટયે, તપસ્વીએ વિરાટુ જન સમુદાયને જોઈને ગર્વની સાથે પૂછયું : શું અત્યારે પણ નગરમાં એવી કઈ વ્યક્તિ છે કે મારા દર્શન માટે આવેલ ન હોય?”
એક ભક્ત નિવેદન કર્યું: “પ્રભો! કાર્તિક શેઠને છોડીને બાકી બધા, રાજાથી રંક સુધી આપનાં દર્શનાથે આવી ગયા છે.”
કોધ અને અહંકારને વશ થયેલા તાપસે અભિગ્રહ કર્યો ઠીક છે ત્યારે, હું આ મહિનાના તપનું જે પારણું કરીશ, તે કાર્તિક શેઠની પીઠ ઉપર થાળી રાખીને પારણું કરીશ, અન્યથા નહિ. તપસ્વીને તપ કરતાં એક માસ પૂરો થઈ ગયો પરંતુ કાર્તિક શેઠ કદી તેની પાસે આવ્યા નહિ, રાજાએ પારણું કરવા પ્રાર્થના કરી ત્યારે તપસ્વીએ અભિગ્રહની વાત ફરી વખત યાદ કરી.
રાજાએ શેઠને બેલાવ્યા. ગરમાગરમ ખીર તૈયાર કરાવવામાં આવી. રાજાના આદેશથી શેઠ મુકયા અને તપસ્વીએ ક્રૂરતાપૂર્વક શેઠની પીઠ ઉપર તે ગરમ થાળી રાખી, ચામડી બળવા લાગી, તપસ્વી નાક ઉપર આંગળી રાખીને શેઠને કહેવા લાગ્યા, “જુઓ, તમે મને વંદના કરવા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
